O mestre que prometeu o mar

9788498016949

“Esta es la historia de una promesa incumplida, la que hizo un maestro a sus alumnos. El maestro era Antonio Benaiges. Los alumnos eran los niños de la escuela rural de Bañuelos de Bureba, un pueblo de la provincia de Burgos. La promesa la hizo un día de invierno del año 1936. Les prometió el mar…”

Chega a nós da man da nosa compañeira Marina, un fermoso libro titulado “Antoni Benaiges. El maestro que prometió el mar”, da colección [Desenterrando el silencio]. Nel os textos de Francesc Escribano, Francisco Ferrándiz e Queralt Solé acompáñan as fotografías de Sergi Bernal, quen en agosto de 2010 puido documentar graficamente a apertura dunha fosa común nos montes de La Pedraja, cando alguén o advirte de que entre aqueles cen corpos podería estar o dun mestre catalán que traballara na vila a mediados da década de 1930. Tras isto púxose a investigar dándolle forma a unha singular biografía e a dar resposta a: Que facía un mestre catalán nunha modesta escoliña dun pobo de Burgos? Como se recibiu nun entorno rural unha innovadora técnica pedagóxica  baseada no uso da imprenta? Como conseguiron uns sinxelos cadernos escritos por escolares retratar a vida cotiá da poboación? Por que Benaiges non chegou a cumprir a súa promesa de amosarlle o mar aos seus alumnos?

A súa lectura apórtanos máis información sobre unha etapa desgarradora da nosa historia recente, e tamén sobre a escola republicana, a técnica Freinet, os seus principios pedagóxicos e a súa difusión en Cataluña. Pero por enriba de todo lévanos a pensar que ao mellor deberíamos redimensionar ou repensar:

  • o concepto e alcance das innovacións educativas actuais
  • o que entendemos por compromiso social do profesorado
  • como se crean as verdadeiras redes de renovación pedagóxica

Todo o que queda hoxe en día de Antoni Benaiges cabe nunha caixa de cartón, unhas fotos en branco e negro e trece cadernos froito da imprenta Freinet que mercou cando lle deron a de mestre en Bañuelos de Bureba. Grazas á imprenta os nenos convertéronse en cronistas da vida do pobo, nos aque además dos textos dos alumnos, hai refráns, cancións populares, observacións meteorolóxicas ou cartas con outras escolas ás que lle mandaban exemplares dos seus cadernos.

No primeiro artigo que Benaiges publica nunha revista da Cooperativa Freinet en España, transcribindo textos do seu diario persoal, relata como viviron a chegada do esperado paquete da imprenta. Fala do balbordo que suscitou:

“Desorden. Trato de imponerme. ¿Pero por qué turbar un momento tan lleno de vida? Además la culpa era mía. Renace la calma. Al terminar la clase todo ha quedado debidamente distribuído. Mañana arreglaré la prensa y haremos algunas pruebas. Y enseguida el periódico. Le llamaremos “Gestos”. Gesto es carácter. Expresión libre. Matiz. Vida. Atributos de la escuela.”

Do seu proceso de traballo:

“Los niños hacen su vida normal. Juegan. Rien. Cantan. Corren. Saltan la huerta. Se caen del mulo… Toman parte en las fiestas, costumbres, ritos… En la vida del niño hay material abundante para el propósito que nos guía. Yo, el maestro, procuro recoger ese material. Lo más espontáneo posible. Que chorree. Unas veces se refiere solamente a la vida de uno o más niños. Otras, a la vida del pueblo en general. Igual interesan.”

E do seu ideario:

“El periódico no es un fin, es un resultado. (…) No usamos otro. Porque vamos al sentido profundo de la libertad. Sentido vital. El papel rayado es pauta. La pauta es conducción. O lo que es igual, dejarse llevar. (…) El niño, para ser educado, necesita camino libre, trazarse por sí mismo la trayectoria de sus actividades. ¿Qué con papel sin rayar el niño escribe torcido? Mejor. Un motivo más para mejorarse yendo derecho. Dejémosle.”

Tras rematar a lectura deste libro non queremos máis ca recomendalo porque este freinetista practicante e convencido, de seguro que nos daría leccións de maxisterio, de humildade e de práctica reflexiva aos innovadores de hoxe en día.

20140712173846_MAR_MAESTRO_120714

Para ver un avance da publicación, así como un vídeo cunha montaxe das fotografías de Sergi Bernal e os textos dos nenos recollidos no cuaderno “El mar. Visión de unos niños que no lo han visto nunca“, que acompaña o libro.

Deixar un comentario