A árbore do amor

Sempre insistimos na idea de que as saídas escolares non poden quedar reducidas ao mero momento da súa realización; pola contra precisan tanto da preparación previa como aínda máis da continuidade da mesma. Cando visitamos un lugar e coñecemos a persoas que nos fan partícipes do seus proxectos e das súas arelas é coma si nos prendéramos cun fío invisible que de cando en vez tensamos para saber os uns dos outros, máxime si se trata dunha experiencia como foi a visita que realizamos no mes de setembro ao Pazo do Sol e da Lúa que tan fonda pegada deixou no noso alumnado que dende aquela aproveitan fins de semana e festivos para volver coas súas familias para amosárllelos sendeiros da beira do río e a árbore do amor plantada no Xardín do Recordo.

Xa no mesmo día da nosa visita ao Pazo do Faramello, convidáramos aos nosos anfitrións a que nos viñeran ver na nosa escola e quedaramos emprazados para cando lle caeran as follas á árbore plantada. E así foi como a finais do mes de outubro os recibimos coma se xa fosen parte da historia de vida destes pequenos.

Cómpre dicir que tiñamos ben preparada a recepción e acollida de Asun, Esther e Gonzalo; ao igual ca fixeron eles, nós tamén sabiamos o que queríamos ensinarlles e tiñamos distribuídas as responsabilidades de cadaquén nesa visita. E isto non é banal, certo é que a espontaneidade e a improvisación infantil poden salvar calquera situación, pero iso non quita que haxa que seleccionar, organizar e planear a maneira de facelo, sobre todo para que os nenos/as se decaten de como hai que tomar decisións e priorizar uns aspectos sobre outros, xa que logo non podiamos amosar todo un centro e os nosos tesouros nun breve período de tempo.

Ao remate da visita ás instalacións pasaron por cada unha das aulas dos grupos de 4 anos. Na nosa estaba prevista a entrega dun cadro a Asun, tamén mestra e nai dunha das vítimas do accidente de Angrois en memoria das que se erixiu o Xardín do Recordo.

Tamén esperábamos a que nos fixeran entrega das follas do cercis, coas que crearíamos unha intervención plástica para quedar na aula a modo de lembranza e de fito experiencial ata que na primavera se volva a cubrir de follas e flores. Con tal motivo, falaramos moito sobre o simbolismo desta árbore e de porque se lle chama “árbore do amor”; o manto de flores rosadas coas que se enche na primavera e a forma de corazón das follas son razóns dabondo pero, neste caso, aínda máis por tratarse da especie elixida para representar o amor das familias polos seus seres queridos.

Afondando máis niso, pedímoslle a cada neno e nena que nos dixeran unha palabra que asociaran ao amor, así anotamos vinte e cinco ideas persoais e diferentes ás que lle sumamos algunha más por cada un dos nosos convidados. Cunha escrita enlazada fomos plasmando nun papel o nome de cada neno/a e a súa definición, trazando ao tempo a forma dunha árbore, a nosa particular árbore do amor. Por grupos completamos con ceras acuarelables a sinxela composición que quedou lista á espera das follas que nos entregarían os nosos convidados.

Ver presentación.

De agora en diante acordamos que ao longo do inverno nos enviarían fotografías do estado do Xardín do Recordo e das súas árbores. Para cando volva a primavera xa temos pensadas varias posibilidades para seguir andando nesta colaboración tan enriquecedora para todos nós.

Aprender a dar, a recibir, a agradecer, a gardar recordos fermosos, a conservar as amizades e a non perder de vista aquilo no que nos implicamos son sempre constantes no noso traballo educativo, pois pensamos que poucas cousas pode haber máis importantes na formación dunha persoa.

O mundo de Khoa Le

Aló polo mes de novembro descubrimos o libro “Sol y luna” de  Khoa Le, unha historia que relata a necesidade da alternancia da noite de do día para a vida na Terra. Quedamos engaioladas coas orixinais, ricas e serenas ilustracións da autora, unha vietnamita que mostra unha percepción e sensibilidade exquisita plasmada na abundancia de detalles na que nada está de balde.

Agora descubrimos catro novos libros seus publicados na editora San Pablo. Dicímoslle a todo o mundo que Khoa Le fala da vida, da natureza e dos seus tempos , ou dos conflitos cotiás na vida dun neno -chorar, non querer bañarse ou peitearse-, e sen embargo os seus libros non teñen ese tufo didáctico que se detecta a tantos outros.Ela conta historias, non dá leccións.

“Sol y luna”

Las hermanas Sol y Luna reinan en el cielo, pero están celosas una de la otra. Una noche deciden averiguar quién es más importante y cambian sus horarios, pero se dan cuenta de que causan un montón de problemas. Este maravilloso cuento, escrito e ilustrado por la artista vietnamita Khoa Le y presentado en un cómodo formato y con una excepcional cubierta plastificada en 3-D, hará las delicias de niños y mayores. Sol y Luna ha sido galardonado con el Premio Samsung KidsTime que otorga el Consejo Nacional de Fomento del Libro de Singapur.

“La princesa de las nubes”

La dulce princesa vive feliz en las nubes, pero quiere descubrir el mundo que está debajo de ella. Un día desciende a la Tierra, cada vez más abajo, hasta que algo inesperado sucede. Este maravilloso cuento, escrito e ilustrado por la artista vietnamita Khoa Le y presentado en un cómodo formato y con una excepcional cubierta plastificada en 3-D, hará las delicias de niños y mayores.

“Simón el llorón”

Simón nunca pierde la oportunidad de coger un berrinche porque piensa que así conseguirá todo lo que se propone. Sin embargo, un día sus padres deciden no hacerle caso, y Simón llora tanto que inunda toda la  casa y se forma un río, y luego, un mar de lágrimas… Este maravilloso cuento, escrito e ilustrado por la artista vietnamita Khoa  Le y presentado en un cómodo formato y con una excepcional cubierta plastificada en 3-D, hará las delicias de niños y mayores.

“¡Vaya pelos!”

Tony no quiere peinarse, no le gusta que nadie le toque la cabeza. Su pelo está tan enredado que dos pajarillos deciden hacer su nido en él.  Y cuando los pájaros comienzan a cantar y crecen sus primeros polluelos, empiezan los problemas para Tony… Este maravilloso cuento, escrito e ilustrado por la artista vietnamita Khoa Le y presentado en un cómodo formato y con una excepcional cubierta plastificada en 3-D, hará las delicias de niños y mayores.

“No me quiero lavar”

A Sebas no le gusta nada el agua. Nunca se baña, y en la suciedad que le cubre cada día un poco más, se multiplican unos invitados no deseados: las temidas bacterias. Para derrotarlas, Sebas tendrá que llegar a un acuerdo con el agua, ísu peor enemigo! Este maravilloso cuento, escrito e ilustrado por la artista vietnamita Khoa Le y presentado en un cómodo formato y con una excepcional cubierta plastificada en 3-D, hará las delicias de niños y mayores.

Intervención artística final: As chaves están en infantil

Ao longo destes tres anos mantivemos un xogo co noso alumnado no que lle dicíamos que a mestra tiña unha chaves máxicas coas que logramos abrirlle a cabeza, o corazón, os sentidos, a mirada ou o pensamento. Agora que se van con todo aberto, pregunteille se non me deixaban aquí as chaves para poder axudarlle a outros nenos e nenas a abrirse. Emporiso decidimos facer unha intervención artística que fose un recordo, unha metáfora dese noso xogo.

Nós, sempre dicimos que a arte é unha linguaxe que nos permite expresar ideas con outros recursos, os plásticos. É fundamental que comprendan que unha obra é unha forma de expresión, porén cando facemos traballo artístico, non se trata de copiar obras de autores máis ou menos senlleiros, senón que entendan que son outros modos de representar o mundo. Neste caso, pese a aparente sinxeleza do resultado, coidamos moito o proceso e todo ten un significado.

Unha vez acordamos que faríamos un cadro coas chaves que empregamos, redactaron unha nota para pedirlle ás familias que colaboraran con nós na achega de chaves que xa non utilizaran nas casas, explicándolle que era para a nosa última intervención artística. Así xuntamos cincuenta de todos os tamaños, modelos e formatos: hainas grandes, pequeniñas, chaves de armarios, de portas, de coches, tubulares, de dobre punto, de seguridade, de caixas, de portal…

Logo fomos decidindo que podía simbolizar cada unha delas: a chave coa que abrimos os segredos, os ollos, o oído, a bondade, a timidez, os sentimentos, a sensibilidade …, e por suposto unha chave persoal coa que se abriu cada un deles e delas. Sobre cada unha delas escribiuse a súa función.

No último día, trouxéronos unha desas chaves grandes e antigas (de hórreo ou muíño) e decidimos que esa sería a chave mestra que podía abrir todo.

Como soporte, tras dous intentos, decantámonos por un lenzo grande sobre o que cada un deles escribiu varias veces o seu nome con ceras acuarelables, de modo que unha vez aplicada a auga, cada cor de cada nome fusionouse cos outros creando unha paleta multicolor onde os nomes permanecen esvaídos por debaixo das cores. Como calquera pode imaxinar, isto non se lle ocorreu a eles, pero si se lles explicou a razón pola que se facía así. Todo responde a un motivo, é unha metáfora e así hai que facérllelo ver.

Feita a montaxe, búscase un título, decantándonos pola proposta dunha nena que escribe “As chaves máxicas abretodo”.

Agora que xa baleiramos a aula, recollemos todos os seus traballos, os carteis cos seus nomes, quedando todo de novo espido e en branco para volver a comezar con outros nenos e nenas, saben que ese cadro quedará comigo e que cada vez que o vexa recordarei como se foron abrindo estas vinte e cinco persoas, que cando chegaron á escola aínda tiñan moitas portas pechadas. Tan só foi preciso atopar a chave adecuada para lograr que cada un nos amosara o que tiña agochado dentro ou para que deixara entrar as boas calidades coas que agora van equipados.

Para nós, unha das mellores metáforas visuais que temos feito, unha das máis cheas de significado e de vida. Sen contar que ten un dobre sentido, mesmo unha afirmación e unha reivindicación da nosa función profesional: que ninguén dubide que as chaves están en infantil.

Ver presentación

Chaves

Para acceder ás intervencións artísticas finales doutros cursos:
2012-13: Water painting
2011-2012 Tall painting
2010-2011 Drip painting
2013-2014 Ice painting e Milladoiro 11_14

Presentando as nosas credenciais no centro de E.Primaria

Si calquera de nós tivera que presentarse perante unha persoa coa que vai convivir os vindeiros seis anos, de seguro que no primeiro momento non lle amosaba un informe. Con toda probabilidade falaríalle de quen é, como é, dos seus gustos, afeccións, inquedanzas e do que din outras persoas del.

Ao meu alumnado chegoulle o momento de coñecer o centro e os/as docentes cos que cursarán a Educación Primaria, así quixemos se presentaran como as persoas que son. Con tal motivo e como agasallo para os nosos anfitrións decidimos elaborar unha carta de presentación na liña do que viñemos facendo nestes tres anos: un cadro composto por 25 caixas –todas diferentes, todas de distintos formatos, dimensións, tamaño e distintos sistemas de apertura. Sendo cada unha única, logran un conxunto artístico e ademais compoñen un texto:

“Presentándonos: somos máis ca un grupo de nenas e nenos, somos 25 persoas únicas, extraordinarias, especiais, diferentes, irrepetibles, marabillosas e singulares. Así somos, somos así.”

Dentro de cada caixa unha descrición de si mesmo/a feita por cada neno e nena, unha carta dos seus familiares falando do fillo ou filla, e un autorretrato. Pouco máis se pode dicir que aporte tanta información e revele tanto sobre cada un deles.

Cando nos puxemos mans á obra, pensei que tería que ser eu quen esbozara o perfil de cada un deles. Aínda así, decidín facer unha proba en pequeno grupo e pedinlle que escribiran a súa presentación. En verdade non tiña a seguridade de que foran quen de facelo. O resultado deixoume admirada; quedei pampa cando os vin escribindo “Eu son… son moi divertido, gústanme os tractores e os camións e as patacas fritas (…)”, “Me gustan los libros sobre dinosaurios y veo Clan”, “Yo soy… soy marroquí, fui a marrocos el año pasado a ver a mi abuela, no como carne de cerdo como vosotros”, “Eu son… son moi bo rompín un brazo 2 veces e corto pinos coa motosierra e coa máquina do lombo corto herba.”, “Yo soy… como de todo y me gusta que me den abrazos”. Tan só levantaban a cabeza para pedirlle axuda aos compañeiros á hora de escribir algo que lle entrañaba algunha dificultade. Quedei emocionada e admirada. Creo que nese momento fun consciente da labor desenvolvida ao longo destes tres anos. Aquí vin un resumo de tantas lecturas, tantas conversas, tanto traballo sobre o emocional, a diversidade, a autoestima, etc.

Logo envieille unha nota ás familias na que lles explicaba o que estábamos a facer e solicitaba a súa colaboración para escribir unha carta na que presentaran ao seu fillo ou filla. O pasado luns chegaron, e foi entrañable ler o que din os pais sobre os nenos/as e ver a reacción que lles producía escoitalo e que o escoitaran todos os compañeiros. Malia que nos encantaría que vírades os textos que escribiron, cremos que entran no terreo da privacidade, porén non os publicamos.

O autorretrato complementou a presentación.

Ao tempo, cada un seleccionou a caixa que quixo e decorouna ao seu gusto. Despois chegou o momento da montaxe. Tivemos que calcular a medida do soporte que precisaríamos para poder expoñer as caixas permitindo a apertura de cada una, 70×70. Logo engadir o texto e o nome de cada un; pintar o panel, pegar as caixas con silicona. E finalmente introducir as presentacións dentro das caixas.

Feito o cadro, quixemos acompañalo dunha carta miña dirixida ao titor ou titora de primaria na que lle explico a intencionalidade deste agasallo.

Como xesto de vínculo entre a vida na escola infantil e a súa nova vida en primaria, traspasámoslle un obxecto moi querido para todos nós, o galo de Barcelos que nos anunciou o tempo todos os días, para que así siga anticipándolles se poden xogar no exterior, se poden ver o sol, se o día estará anubrado ou se choverá, e como non, que lles recorde de onde veu.

Envolvemos o agasallo, asinámolo todos e trala camiñada –fomos a pé, xa que logo non hai unha grande distancia-, entregámolo orgullosos e emocionados.

Cremos que cumprimos co noso obxectivo, que malia que son un grupo, se entenda que son a suma de infindas calidades, características, habilidades e potencialidades de 25 persoas marabillosas.

Ver presentación.

As medras

Agora que só nos queda un semestre xuntos, evidéncianse máis ca nunca as medras: o primeiro que fai 6 anos, a primeira á que lle cae un dente, o que deu un estirón nas vacacións, as zapatillas que son case o dobre de grandes que as que levaban cando chegaron ao cole…, pero hai moitas máis sinais do crecemento de cada alumno e de cada alumna. A quen non estea afeito a vivir con eles tres anos, poderían pasarlle desapercibidas, pero para nós son a mostra da pegada que vai deixando neles a educación. Acenos, palabras, accións que foron calando día a día e que nos fan percibir o sentido do noso traballo.

Emporiso nos gustou tanto o libro “Crececuentos. 10 cuentos para hacerse mayor” de Carmen Gil, magnificamente ilustrado por Anna Laura Cantone, publicado en Parramón. Dez historias centradas nas medras dos nenos e nenas: a caída dos dentes de leite, os estiróns, o recoñecemento das emocións, o gusto por compartir e rodearse dos iguais, o establecemento de hábitos de hixiene, o fortalecemento da perseveranza, o uso das palabras que fan brotar sorrisos ou ser quen de vestirse só, son o tema dalgunhas delas tocadas cunha admirable sensibilidade e intimidade cos nenos e nenas.

Deixamos como mostra unhas páxinas coas que se inicia e pecha o libro, porque son unha excelente carta de presentación do que atoparemos dentro.

Para os/as verdadeiros amantes das avaliacións, estes 10 contos poden dar pé a unha boa valoración do acontecido ao longo destes tres anos.

“Manual do bo paseante”: Sabes pasear ou non?

Sabemos pasear ou só nos desprazamos dun punto a outro? Alguén lle fala aos pequenos do que pode supoñer un paseo ou só se sacan á rúa para que desafoguen? Paseamos por pracer ou só porque hai que mover o corpo?
Algo tan sinxelo como é pasear non todo o mundo sabe como facelo, emporiso quedamos marabilladas con esta pequena xoia de Raimon Juventeny, “Manual do bo paseante. Descrición en vinte puntos”, publicada por Faktoría K de Libros. Quixémolo desde que o vimos reseñado no blog Biblioabrazo. Encargámolo na librería, e cando o tivemos nas mans o primeiro que nos sorprendeu foi o seu pequeno formato e unha tipografía que recorda a das máquinas de escribir antigas. As ilustracións, de seu, xa producen unha sensación de serenidade, de paz e tranquilidade, e o texto é algo tan sinxelo como pequenos principios, básicos, elementais e indiscutiblemente necesarios para poder gozar dun paseo. Mesmo deberían plasmarse en carteis para expoñer en parques ou rutas de sendeirismo.

Punto un: O bo paseante sae a pasear cando lle peta.
Punto dous: O bo paseante nunca ten présa.

Estes dous principios dun bo paseante poderían resumir o exposto no prólogo polo xornalista canadense Carl Honoré, recoñecido internacionalmente polo seu “Elogio de la lentitud”, no que critica a actual sociedade obsesionada coa velocidade. Neste caso, defende que “camiñar é unha actividade que vén de lonxe unha actividade normal”
“Non obstante, na actual era da impaciencia, a maioría da xente camiña cunha actitude equivocada. Movémonos polas rúas descargando a nosa xenreira contra calquera ao que se lle ocorra frear a nosa marcha. Utilizamos podómetros que, co seu reconto de pasos e calorías queimadas, converten o paseo nun exercicio físico; e mesmo imos facendo outras cousas mentres camiñamos, como comer, beber café ou xogar co móbil.”
“O Manual do bo paseante é unha certeira crítica a esta tendencia de correcamiños. É un pequeno e enxeñoso canto ao pracer que proporciona un bo paseo.”
Nós levamos días traballando con el na clase. O noso alumnado entendeu polas claras a mensaxe que tenta transmitir; de feito, á volta da fin de semana, contáronos que estiveran paseando coma bos paseantes: sen présa, sorrindo, observando, abraiándose coa natureza, conversando, escoitando, ollando as nubes, recordando melodías, descansando cando querían, e durmindo moi, moi ben trala camiñada.
Agora, para sensibilizar ás familias, o primeiro é preguntarlles se saben pasear, de modo que elaboramos unha enquisa que lles facilitarán os seus fillos/as, na que en vinte ítems, valorarán se son bos e boas paseantes ou non. Deseguido elaboraremos ese cartel coas calidades que debe reunir un bo paseante.

Para rematar, dicir que nunha obra así, parece do todo lóxico que esta publicación sexa froito da colaboración de varias editoriais e que recolla o cálculo da mochila ecolóxica de cada exemplar.
Unha delicia de libro para ter á man e mesmo para agasallar.

Ver avance.

Viaxar con, para, por, os nenos/as

Ao longo destas vacacións e previo aos días fortes, aproveitamos para facer unha viaxe curta, desas case domésticas. Queríamos desconectar, deixar atrás esta larga invernía, cargar as pilas de cara ao tramo final de curso, e mesmo ter tempo para partillar e estar xuntas.

Pactáramos en silencio o non falar da escola nin da educación. Isto, sábeno todos/as os que se dedican á docencia, é case un imposible. Pero nós levábamos plans dabondo como para non deixarlle un oco de entrada ao tema. Ata evitamos mirar cara os colexios cando chegábamos a unha poboación. Non o conseguimos, porque para que xurda a cuestión educativa abonda con observar os comportamentos, relacións e maneiras de estar de nenos, nenas, mozos, mozas e persoas adultas. Ao igual ca nós, centos de pais e nais elixiron esa zona para viaxar acompañados de fillos e fillas. Así vimos pais con nenos, nenos acompañados de pais, nenos arrastrados polos pais, e pais lastrados polos nenos. Ao igual ca na vida diaria, ben se nota cando pais e fillos están acostumados a pasar tempo xuntos respectándose e cando non.

Acéptase comunmente que viaxar é enriquecedor. Todos e todas queremos amosarlle aos nosos fillos aqueles lugares que cremos poden abrir a súa mirada, ampliar a súa cultura e mostrarlle outras realidades. Moitas e moitos queremos que os nosos fillos/as teñan acceso a aquilo que nós só coñecemos xa de ben maiores. Adoitamos pensar que os cativos que poden viaxar son uns privilexiados.

Pois non. Non todos os nenos que viaxan nas vacacións son uns afortunados. Todo estriba no respecto que os pais/nais teñan polos cativos, polos seus intereses, polos seus gustos, polos seus tempos e polas súas características. Que os rapaces se poñen pesados a unha hora ou outra sábeo calquera. Que as veces hai que manter unha tensión continua con eles para facerlles interesarse por algo, tamén. Pero iso é unha cousa e outra ben distinta son algunhas das escenas que presenciamos en cada unha das paradas que fixemos, e que nos levaron a preguntarnos que é o que motivou esa viaxe, se os gustos dos pais ou o goce dos nenos. Berros, ameazas, castigos, reproches, acusacións e culpabilizacións, evidencian moito máis ca o cansazo dunha ruta.

A agresión verbal, a violencia dalgunha das expresións que escoitamos fixéronnos pensar no que é ser nenos afortunados ou desafortunados. Para estar así, ao mellor estaban máis a gusto na súa casa e no colexio.

O peor de todo é a evidencia constatada de que a meirande parte do colectivo que podemos permitirnos viaxar nesas datas prefestivas a eses lugares somos a xente que nos dedicamos á educación. Parece imperdoable e inxustificable que nós non saibamos que a mediación entre o coñecemento e os nenos/as é o afecto e o respecto.

Propósito de comezo de ano: aulas unidades de felicidade

Nestes días devagar e de sosegadas conversas falábamos cun amigo docente xa retirado que, coa distancia precisa, criticaba todas esas avaliacións internacionais que nos están tiranizando e menosprezando. Dicíanos que máis alá de metodoloxías, tecnoloxías e estilos docentes, o que realmente melloraba os resultados era entender as aulas como unidades de felicidade. No momento actual no que tanto desarraigo hai, tantas situacións descarnadas, tanta dor e tanta infelicidade, o verdadeiro estímulo para educar era lograr estados de felicidade para os nenos na escola.

Non puidemos máis ca concordar con el, máxime no nivel educativo no que nós traballamos. Se logramos converter as nosas aulas en espazos de tranquilidade, seguridade, acollida, entendemento e serenidade, daquela, só daquela, poderemos chegar ao sentimento e ao pensamento dos nenos e das nenas.

Mesmo pode parecer banal, pero non o é tanto, e cómpre reflexionar con detemento sobre o que marca os ritmos escolares: o tempo dos nenos ou o tempo da escola. Sabemos que pecamos de reiterativas con esta teima nosa, pero talvez sexa preciso dicilo unha e mil veces: imos a unha velocidade, realizamos unhas tarefas e abordamos uns contidos que non propios da idade nin dos intereses dos pequenos. Non sabemos ben cal é o andazo que entrou nas aulas de infantil, pero o que si sabemos é que non estamos facendo felices aos nenos. Actividades, linguas, tecnoloxías, idiomas, deportes, afeccións e outras disciplinas poida que sexan demasiado para seres tan pequenos que tan só queren xogar, falar, moverse e relacionarse.

Como propósito de comezo de ano tentaremos ter presente a reflexión do noso amigo, as aulas como átomos, moléculas e células de felicidade para que este modelo poida trasladarse e reproducirse noutros contextos familiares e sociais nos que escasea ese estado.

“El niño y la bestia”

“O neno case non notou o cambio, nós seguimos estando igual con el”, isto é o que adoitan dicirnos moitas nais/pais inmersos nun proceso de separación da parella.

Emporiso nos gustou tanto este libro, “El niño y la bestia”, de Uwe Heidschötter e Marcus Sauermann, publicado en Picarona. Debe ser das poucas ocasións nas que reseñamos un libro sen telo probado co noso alumnado, pero neste caso, consideramos que é aconsellable telo á man. É un tratamento divertido e sutil da separación dos proxenitores, sen caer no dramático da situación (na que si repararemos as persoas adultas). Para reflexionar sobre como o viven os pequenos/as.

Muchas cosas cambian cuando mamá «se convierte» en una bestia. ¿Por qué mamá está tan triste? ¿Por qué se ha convertido en mamá-monstruo? Ésta es la historia de un niño y su mamá-bestia, su triste, enorme y muy necesitada de cariño mamá-bestia. El pequeño debe ocuparse de ella para que no esté tan triste, y también de sí mismo, porque mamá olvida muchas cosas. Pero, ¿cuánto tiempo durará esta situación?

Lecturas sobre a aceptación da diferenza

Providencialmente, tralo episodio que narrábamos no post anterior, atopamos dous libros na biblioteca do noso centro que, a súa lectura, cremos que axudou a contrarrestar vivido naquel intre, ou mellor dito a reforzar os valores inherentes ao feito educativo: a amizade, a comprensión, a aceptación positiva das diferenzas, etc. Estes son:

“Cocorina y el puchero mágico”, de Mar Pavón e ilustrado por Mónica Carretero en Cuento de Luz.

Los polluelos de Cocorina son testigos en su escuela del rechazo que sufre un compañero e, incluso, ellos mismos son blanco de las burlas y la incomprensión. Sin embargo, ahí está su mamá con su puchero mágico para minimizar los malos sentimientos y… ¡acabar reciclándolos!

“Ser amigos”, de Arianna Papini en Kalandraka.

Confianza, apoio mutuo, compartir bos e malos momentos … as claves para convivir en harmonía,  a través do testemuño de simpáticos animais.

“¡Gracias!”

Asistimos á presentación do último libro de Charo Pita, “¡Gracias!”, publicado por Ediciones La Fragatina, do que din:

“En ¡Gracias! una nieta tiene muchas preguntas que hacer a su abuela y ésta no tiene respuestas. Lo cierto es que no hace falta saberlo todo, comprenderlo todo, analizarlo todo, muchas veces es suficiente con disfrutarlo, vivirlo y, sobre todo, agradecerlo. Un cuento verdaderamente hermoso lleno de silencios en los que la narrativa se llena del color de las delicadas ilustraciones de Anuska y el texto se abre invitándonos a callar y sentir. Y a agradecer cada una de las maravillas que nos rodean y que, por habituales, podemos dejar pasar sin atender. Un libro álbum fantástico, ideal para leer, contar, compartir, regalar y disfrutar.”

Na editorial aconséllano para lectores de entre 7 e 8 anos. A nós gustaranos saber a resposta que lle dá o noso alumnado a preguntas que lle fai Candela á súa avoa tales como por que non cae a lúa ou porque o mar non pasa da area.

Charo Pita seica que garda nun peto todas as preguntas que lle xorden, desde que leu  “El libro de las preguntas” de Pablo Neruda, e de moitas desas preguntas sen máis resposta ca o silencio, naceu este album ilustrado por Anuska Allepuz.  En case todos os seus libros hai unha posta en valor dos pequenos acenos que fan grande a vida e unha permanente actitude de agradecemento á sabedoría dos maiores, e neste acontece o mesmo, é un libro para falar sobre a gratitude, para acostumarse a dar as grazas polo que se nos dá de balde.

Grazas Charo!

Parentalidade positiva?

Atopamos enriba da mesa da sala de mestres tres documentos sen conexión aparente entre eles, pero que nos levan a facer unha reflexión conxunta sobre eles.

O primeiro era o folleto informativo dun concello coa oferta de campamentos de verán, entre os que se incluían dúas categorías: un para os nenos/as de “1º e 2º de Educación Infantil” (confirmamos posteriormente que estaban a referirse a 4º e 5º, é dicir, 3 e 4 anos), cunha duración de 2 días con pernocta de 1 noite.; e outra para 3º de EI (6º, 5 anos), 3 días, 2 noites.

O segundo era un folleto similar dunha Universidade, tamén coa oferta dos campamentos para o verán 2013, que llelos ofrecen a nenos e mozos de entre 3-13 anos.

O terceiro, unha publicación en CD da Federación Española de Municipios e Provincias (FEMP), que recolle tres estudos que promoveron nos que analizaron as liñas de actuación destinadas a fomentar as políticas locais de apoio á familia, así como orientacións para favorecer o exercicio das responsabilidades parentais desde as corporacións locais.

Trala contrariedade que nos producen os dous primeiros, abrimos o terceiro para ver que se entende por “políticas locais de fomento da parentalidade positiva”.No estudo, dise que seguindo as indicacións do Consello de Europa, refírense  «ao comportamiento dos pais fundamentado no interese superior do neno, que coida, desenvolve as súas capacidades, non é violento e ofrece recoñecemento e orientación que inclúen o establecemento de límites que permitan o pleno desenvolvemento do neno”. Dado a diversidade de opinións que poderían derivarse desta directriz, estipulan uns principios de parentalidade positiva que fomentan o benestar físico e mental das crianzas, entre os que se recollen:

-Vínculos afectivos cálidos protectores e estables para que os menores se sintan aceptados e queridos.

-Entorno estruturado, que proporciona modelo, guía e supervisión para que los menores aprendan as normas e valores.

-Estimulación e apoio á aprendizaxe cotiá e escolar para o fomento da motivación.

-Recoñecemento do valor dos fillos e fillas, amosando interese polo seu mundo, validando as súas experiencias, implicándose nas súas preocupacións, respondendo ás súas necesidades e das súas capacidades.

-Capacitación dos fillos e fillas, potenciando a súa percepción de que son axentes activos, competentes e capaces de cambiar as cousas, e influír sobre os demais.

-Educación sen violencia, excluíndo toda forma de castigo físico ou psicolóxico degradante.

Ben, visto isto, preguntámonos, a oferta de campamentos para nenos de 3, 4, 5 anos pode ser entendida coma unha política de fomento da parentalidade positiva? A tenor do que vimos de ler non.

Calquera que coñeza ou conviva con nenos pequechos sabe que polas noites é cando máis precisan ás súas figuras de referencia, da anguria que senten por estar sos e do que os desacouga non ter a seu pai/nai preto en 24 horas. Non cómpre máis ca recordar cando ás familias lle xurde algún problema, hospitalización, etc, que lles impide estar cos seus fillos e de como isto lles afecta. Mesmo os episodios de pranto que xorden ao longo das 5, 6, 7, 8, 9 ou 10 horas nas que permanecen no centro e non ven aos seus pais.

Non quero que ninguén me fale de conciliación, de aprendizaxe nin de socialización como argumento que xustifique a oferta de campamentos a nenos de 3-5 anos durmindo fóra do fogar. Fálenme de egoísmo, de insensatez, de desarraigo, de irresponsabilidade, de maltrato psicolóxico e doutras lindezas que configurarían unha longa lista sobre os pais e nais, que son quen as demanda desentendéndose das súas responsabilidades parentais. E aos concellos ou outras organizacións preocupadas e investigadoras sobre a parentalidade positiva, pediríalles coherencia. Cando menos que non gasten os cartos en estudos que logo vulneran coas súas actuacións. E xa non lles quero contar o que me parece como contribuínte que se invistan os meus tributos nese tipo de actividades mentres se recortan noutros ámbitos prioritarios como poden ser a educación ou a sanidade que terían unha incidencia máis positiva na vida dos nenos e das nenas.

Acaso é isto parentalidade positiva? Para nós, non.

Fotografía de Juan R. Fabeiro

Aromas

Somos “devotas” de Philippe Claudel desde que lemos “La nieta del señor Linh”, unha obra conmovedora e desconcertante sobre a vellez que non deixamos de recomendarlle a todo aquel que busque lecturas que fagan pensar grazas á mestría do autor. Logo tocoulle a quenda a “Almas grises” e á desgarradora “El informe de Brodeck”.

Había tempo que non tíñamos novas do escritor, emporiso, cando vimos no escaparate da librería a súa última publicación, non dubidamos en mercala de inmediato.

O título, “Aromas”, xa é suxestivo de seu, ao igual que a sinopse editorial:

Si prescindiéramos de las imágenes y los sonidos, nuestros recuerdos serían una sucesión de olores percibidos desde la infancia. A partir de esta original propuesta, Philippe Claudel —autor de obras de gran repercusión como Almas grises y La nieta del señor Linh— ha reunido en esta colección de textos breves una serie de momentos rescatados de su memoria por el poder evocativo de los aromas que los acompañaron. El perfume intenso de la tierra negra, de los ríos oscuros y los bosques de abetos de su Lorena natal; la fragancia de la loción de su padre, en contraste con su ausencia en la casa inodora y vacía tras su muerte: tan sólo una muestra de la infinita variedad de olores asociados a los objetos, lugares y gentes que jalonan una vida. Aromas del hogar familiar, de la adolescencia, del internado, de los primeros amores. Olores que fascinan, que incomodan, que hacen soñar, y que van conformando la identidad de un ser humano, cada uno de ellos convertido, mediante la prosa traslúcida y elegante de Claudel, en un elixir mágico que fascina por la fuerza de su pureza y sencillez. Más allá de un mero ejercicio de introspección intimista, estos textos son un homenaje a la tierra que lo vio nacer, a las personas relevantes de su vida, así como una celebración de todos aquellos instantes de plenitud con que suele regalarnos la existencia.

Recomendamos lelo devagariño, un capítulo e deixar pousar, e así pouco a pouco ata completar os 63 aromas descritos, recreándonos nas sensacións que nos producen a nós as aulas, as casas da infancia, as sabas limpas, a terra ou as viaxes.

E trala lectura unha recomendación para levar ao terreo profesional: xogar co noso alumnado a analizar, nomear e poñerlle nariz a distintos momentos da súa vida.

Un mundo de mamás

Descubrimos dous libros da editorial Comanegra que se centran na figura da nai, da autora Marta Gómez Mata e da ilustradora Carla Nazareth.

“Un mundo de mamás”, do que na sinopse editorial din que propoñen unha viaxe a través da figura materna, cunha revisión do rol tradicional da nai. Cun texto cheo de poesía e de fermosas ilustracións, poderemos coñecer as particularidades de 25 tipos de mamás: desde os poderes de Mamá Fada, ata a destreza de Mamá bólido, da calor de Mamá Cheminea, ás loucuras de Mamá Montaña Rusa, pasando polas cálidas notas de Mamá Mozart ao misterio de Mamá Dragona.

“Un mundo de mamás fantásticas”, é unha constelación de nais entre as que atopamos ás do Parrulo Feo, á do Rei Gaspar, á de Peter Pan, á do Ogro ou á do Lobo Feroz xunto coa nai de Einstein, Sancho Panza, Marco Polo ou Scheherazade.

Monllos de follas e de sentimentos

Este outono as follas das árbores caducas tardaron máis en tornar a súa cor seica que pola falta de frío. Agora están nun momento no que cada unha delas parece unha obra pictórica, polo que quixemos que o noso alumnado apreciase ese efémero esplendor da natureza e agasallase á súa nai cun fermoso ramo de follas; elementos insignificantes que nesta experiencia acadan outra consideración co valor engadido de ser portadores de sentimentos e de afectos

Coma sempre, tentamos realizar actividades que conxuguen aspectos emocionais, con competencias (sociais, artísticas, de coñecemento do medio físico, matemáticas, lingüísticas, etc) e co consumo responsable, poñendo en valor as pequenas cousas que non custan nada. Así puidemos coñecer as variedades de follas de especies como son: eucalipto, carballo, roble americano, pino, platanero, gingo biloba, liquidambar, pruno, caqui, xestas, cerdeira, castiñeiro, codeso, arce, betuleiro, magnolio, hedra, parra virxe, mimosa, millo, fento, freixo, algarroba, herba da pampa, chopo, figueira, ameneiro, e outras moitas que nos trouxeron.

Con elas compuxemos monllos a modo de ramos e engadímoslle unha tarxeta cunha dedicatoria en forma de pareado. Cos de 3 anos tivemos que transcribilas nós e eles memorízanas, os de 4 e 5 xa axudan máis na composición e na escrita. Velaquí exemplos, nos que nalgúns casos nos permitimos algunha que outra licenza literaria.

“Con hojas de eucalipto / y un beso tu corazón derrito.”
“Do carballo as follas / co meu amor recollas.”
“Con follas de roble americano / un bico che gano.”
“Cun ramo de faíscas  / de xunta min non liscas.”
“Con follas de platanero / dígoche canto te quero.”
“El gingo biloba / el corazón te roba.”
“Cun ramo de liquidambar / o meu cariño che quero dar.”
“Con follas de pruno /que saibas que coma min ninguno.”
“Con follas de caqui / o meu amor aquí.”
“Con ramas de xesta / o meu amor non resta.”
“Con ramas de xesta / un bico no medio da testa.”
“Con hojas de cerezo / mi cariño y aprecio.”
“Con follas de cerdeira /por ser a primeira.”
“Con hojas de castaño / decirte que te extraño.”
“Con follas de castiñeiro / para o meu amor primeiro.”
“O meu amor con ramas de codeso / e un grandísimo beso.”
“Un bico con follas de arce / porque nunca chegas tarde.”
“Con bicos e follas de mimosa /póñoche a cara coma unha rosa.”
“Do magnolio as follas / co meu amor recollas.”
“Con follas de hedra / un bico te espera.”
“Da parra virxe as follas / co meu amor recollas.”
“Coas follas de millo / un bico pillo.”
“Un ramo de follas de fento / con todo o meu sentimento.”
“Con follas de freixo / un bico coma un queixo.”
“Con hojas de algarrobo / un beso te robo.”

“Coa herba da Pampa / sen esbirrar ninguén se aguanta.”

“Un bico primeiro / e logo follas de betuleiro.”
“Coas follas de figueira / unha aperta grande coma unha eira.”

“Con hojas de ricino / a darte un beso yo me animo.”

“Del ebónimo las ramas / con un beso ganas.”

“Con follas de rododendro / o meu corazón che vendo.”

“Te doy un ramo de aligustre / esperando que te guste.”

Ver presentación.

Ramos de sentimentos

O tempo dos nenos/as cos proxenitores

Téñome por unha persoa comprensiva coas circunstancias das familias do alumnado, pero poida que xa estea maior, porque cada día gústame menos o que vexo. Cada vez a mingúan máis o tempo que “permanecen” cos seus fillos, e se isto, hai anos lles ocasionaba problemas de conciencia, a día de hoxe enténdeno como un privilexio da vida da infantil. É dicir, sacrifícanse polo “ben dos nenos/as”.

Veño de acoller a un novo grupo de 3 anos, e nas entrevistas que mantiven coas súas familias constatei as pegadas da crise na nosa contorna. De cada unidade familiar, ao menos un dos membros está no paro. Desde o punto de vista económico isto é unha mala noticia, pero como contrapartida supoñía que lles dedicarían máis tempo a os seus e á atención aos fillos/as pequenos.

E aquí chega o paradoxal do asunto: o 70% do alumnado do centro no que traballo queda ao comedor escolar, amén de a todo o rosario de actividades que se desenvolven pola tarde. E todo isto ten un elevado custe -ate chego a pensar nas teses da “economía sumerxida”-, tanto económico como emocional para as crianzas.

Comentei aquí que a rigorosa planificación do período de adaptación, así como a entrevista coas familias, foran determinantes para que a finais de setembro os nenos/as permaneceran serenos e acomodados na escola. E agora resulta que desde o día 1 de outubro –data de inicio do comedor- temos dobre sesión de choros, matutina –na que xa anuncian que non queren ir ao comedor- e desde a 1 da tarde cando se decatan de que a prolongación da súa xornada é algo irremediable. Fixemos unha adaptación de libro, e agora, en quince días pasaron de 0 a 100 en 2 segundos coma os coches de carreiras. Non teño nada en contra do servizo do comedor, e de quen non ten outra ca recorrer a el, nin contra os menús dietéticamente perfectos, nin contra as persoas que traballan nel. Con quen estou indignada é cos pais e nais, que non tendo nada que lles impida recoller os seus fillos ás 2 da tarde, os deixan confinados no centro todo o día. Estou a falar de criaturas que aínda non cumpriron os tres anos, que choran a rabiar, que sofren, que se angustian e que crispan ao resto da clase, mestra incluída. Cando saio, pregúntome todos os días, se é a miña responsabilidade consolar a nenos que berran entolecidos porque a súa nai quere “que se acostume a comer de todo”, “que se socialice”, “que se lo pase bien” e “que participe en todas as actividades porque neste momento son coma esponxas”, e de paso, por que non dicilo, deixala despreocupada para todo o día.

Se os nenos choraran deste xeito nos primeiros días, non faltaría quen acusara á mestra de falta de feeling cos nenos, mesmo a levarían ao Tribunal de Dereitos Humanos da Haxa, pero agora, cando lle comentamos os cambios nos nenos escoitamos respostas deste tipo:

“si choras non te virei  buscar”, “campeón, sabes que si lloras llamo a la Policía, porque tú eres un valiente”, ou “ tu pasa, porque son mimos; yo ya no le hago caso”. Pero non señora, eu non podo pasar deles; eu non podo tolerar que un neno chore porque o deixan todo o día no centro mentres vostede está paseando e tomando cafés, e quen vai chamar á Policía vou ser eu por deixación de responsabilidades e por violencia psicolóxica cos menores. E voulle dicir outra cousa, o neno non o pasa tan ben. Non se engane. O que sucede é que cando vostede o vén buscar ponse contento porque ve a fin a horas de laiarse pola falta da súa nai/pai. Certo que son esponxas, pero cando se atopan nun clima de afecto, seguridade e cariño.

Atendan dunha vez: a esperanza de vida cada vez é maior, polo tanto aínda que non coman soia antes dos 3 anos, porque non practiquen judo, ou porque non boten partidos de padle infantil, quédanlle moitos anos por diante para facelo. O que non se volverá a repetir é o tempo no que os seus pais son uns deuses ou heroes que os libran de todo mal. E iso si que é unha verdadeira mágoa que o descubran antes de tempo.

Chamémoslle ás cousas polo seu nome. E non me conten milongas porque levo moitos anos nisto, e xa vin pais que con horarios imposibles, se queren, fan malabares para estar cos seus fillos; e vin tamén a moitos egoístas que tratan de venderlle aos seus fillos o gran favor que lle están a facer, delegando as súas responsabilidades paterno-filiais no primeiro que lles pasa por diante, esperando a que as criaturas se resignen e deixen de chorar. Daquela, eu sempre lles recordo que os nenos/as dos orfelinatos non choran.

Imaxe: Rocking chair nº3 de Henry Moore

Mensaxe na botella

Pouco a pouco imos despedíndonos do grupo, facendo pequenos xestos que queden gravados no seu recordo do paso pola escola infantil e do grupo de compañeiros cos que compartiron tres anos.

Nesta ocasión quixemos que todos deran a súa opinión sobre as calidades dos compañeiros. A estas alturas, todos saben dos puntos fortes e febles dos outros, aprenderon a aceptalos, a obvialos e a salientar o positivo. Así, partindo do nome de cada un deles, acordamos facer un acróstico con adxectivos que os definan.

En primeiro lugar foi preciso saber as letras que empregaríamos –descartando as que non forman parte do nome de ninguén- e por grupos pensaron e buscaron adxectivos, palabras que poder dicir dun compañeiro ou compañeira. Deseguido, dispoñendo de todo ese abano de palabras, empezamos a facer os acrósticos consensuando entre todos os adxectivos que máis lle acaen a cada un deles. Como para facer un sociograma, non pensedes que se equivocaron na apreciación.

Unha vez elaborados todos e visto que retratan a cada un dos nenos e nenas de forma única –temos na clase nomes repetidos, malia todo, os adxectivos empregados foron diferentes, xa que logo, os nenos son distintos-, plasmados artisticamente nunha cartolina, introdúcense nunha botella de cristal, que se pecha e sela con silicona, para así permanecer sempre como recordo de como eran vistos en infantil polos seus compañeiros/as.

Amosámoslle exemplos de mensaxes en botellas que aparecen moitos anos despois e do que lles gustará a eles, atopar dentro dun anos estas mensaxes do grupo.

Ver presentación.

Mensaxe na botella

As expectativas dos nenos/as sobre o paso a primaria

Moito temos falado estes días sobre o paso ao centro de primaria. Hai expectativas positivas e moito coñecemento transmitido por “voces autorizadas” de nenos con irmáns maiores xa en primaria. Hai mitos, realidades, absurdos e verdades. Tratamos de racionalizar todo ese coñecemento. Pensamos que a mellor maneira era recoller todas esas dúbidas nun Kartonlibro e preguntárllelo directamente ao profesorado e/ou equipo directivo do centro receptor.
Eles apuntaron preguntas como:
-Hai que facer exames? E por que?
-Hai que sentar de un en un ou de dos en dous? E por que?
-Xa non hai xoguetes nas aulas? E por que?
-Neste cole hai festas? E por que?
-Estaremos todos xuntos na mesma aula? E por que?
-Faremos cousas chulas para levar á casa? E por que?
-Teremos blog de aula para que os pais vexan o que facemos? E por que?
-Hai que facer deberes? E por que?
-Hai cole pola tarde? E por que?
-Pola mañá, ao chegar conversaremos e contaremos contos? E por que?
-Iremos sos no autobús? E por que?
-Hai seis campos de futbol? E por que?
-Como castigan aos que se portan mal? E por que?

“O libro dos E por que?”, completábase co poema E por que? de Carlos Fontes, que vén a resumir de forma extraordinariamente fermosa as cousas que aos nenos e nenas lles gustaría aprender na escola de educación primaria.

E por que a Terra é redonda?
E por que hai días e noites?
E por que reflicte o espello?
E por que o ceo é azul?
E por que hai solpor vermello?
(…)
Para nós é un momento de grande importancia na vida nos nenos e nenas, porén tratamos de mimalo e coidalo o máis posible, enchéndoo de ilusión e baleirándoo de ansiedade.

Ver presentación.

Libro dos Por que?

Catalogadores de bicos

Como adultas caemos rendidas perante o último albume ilustrado de Raquel Díaz Reguera, “Catálogo de besos”, e de inmediato xa se nos dispararon as ideas para “versionealo” nas aulas co noso alumnado.

Da librería pasamos a un bazar no que mercamos unha grande variedade de barras de labios, mesmo de cores do máis inverosímil; non é doado poñerlle cor aos bicos envelenados, a bicos de pedir perdón, bicos sacapenas, recompensa, rutineiros, bicos de espertar, bicos de boas noites, bicos de amor, bicos de amizade, bicos de despedida, bicos de consolo, bicos de cortesía …

Coa experiencia que fomos collendo como catadores e catalogadores de bicos, froito das nosas lecturas, “Besos, besos”, “Mamá de qué color son los besos” ou “La reina de los besos”, decidimos facer unha actividade de recolleita, catalogación e conservación de bicos.

Cada neno/a, coa colaboración das súas familias, aporta bicos, co seu correspondente nome e posoloxía. Consérvanse en botes de cristal, anunciando a súa existencia e dispoñibilidade nun cartel que temos na porta da clase, no que tamén  se convida a deixar un bico. Asemade, elaborouse unha carta de bicos na que teñen cabida os bicos metralleta, bicos tutifruti, bicos sonoros, bicos voadores…, e así ata trinta variedades.

Ver presentación.

Catálogo de bicos

As compañeiras de El Biblioabrazo, fixeron unha excelente escolma de imaxes de bicos: na arte, na fotografía, na danza ou no cinema, ao que nós engadimos o sofá “Labios” deseñado por Dalí con Óscar Tusquets, e “Beso de fuego” do mesmo autor.

Dará para máis …, xa que logo, cada bico é único e irrepetible e cadaquén fai a súa clasificación, algunhas inolvidables como a da  Nobel chilena Gabriela Mistral no poema “Besos”.

Libros para querer

Hai tempo que decidimos que para o alumnado de infantil, poñeríamos en positivo todo aquilo que puidéramos. Evitamos falar da morte, preferimos falar da alegría de vivir; non queremos afondar na violencia senón na ledicia de coñecer e respectar aos outros, poñendo en valor cuestións nas que decote non se repara.

Nesa liña, vimos de descubrir tres fermosos libros que falan do amor, do goce de querer e ser querido, deses que nos deixan co sorriso pintado na cara:

“Mama qué es el amor” de Davide Calí e Anna Laura Cantone

“Besos besos”, de Selma Mandine en Miau.

“Un regalo del cielo”, de Gustavo Martín Garzo e Elena Odriozola en SM.

E que podo facer eu?

Preme na imaxe para ver a curta.

Falábamos na entrada anterior da necesidade de volver a mirada e o traballo diario sobre os “pequenos valores”, base do que nos fai persoas de ben: a colaboración cos demais, a xenerosidade, a capacidade de compadecerse dos outros (padecer con…), de poñerse no lugar dun igual, etc.

Que aprendan a preguntarse sempre, en cada momento, e diante das inxustizas e necesidades, “E que podo facer eu?”

Porén botamos man do libro e da curta de animación baseada nel, do álbum de OQO “E que podo facer eu?” de José Campari e Javier Cisneros.

Asemade, recomendamos a lectura da secuencia didáctica deseñada a partir desta publicación, recollida no libro “Medrando sans: de sentimento en sentimento…, de emoción en emoción” (pax. 154-159), que pode dar pé a un fermoso proxecto de solidariedade, de axuda, de colaboración e de humanidade, tanto para estas datas como para desenvolver ao longo de todo o curso.

Criaturas

Nestas idades, todos os nenos e nenas queren ter unha mascota; poucos poden facelo, e menos soñar con compañías como as que se recollen no libro “Criaturas” que toma o seu nome do programa televisivo que se emite na TVG.

Preséntansenos vinte e cinco historias de vida, de xenerosidade, de amizade, de amor entre os animais e os seus amigos/as nun libro de gran formato, con grandes fotografías e con pequenas pílulas informativas sobre a especie, pero o que prima é a narración do estreito vínculo que une persoas e animais.

Michi é unha gata, nai adoptiva e de leite de Berni e Strech, dous cadeliños que quedaron orfos ao nacer. Sombra é a cadela que está a piques de perder a vista, polo que, malia os tratamentos de acupuntura, agora leva lentes, ao igual que Brais o neno co que xoga. Ataúlfo, unha tartaruga que estaba tristeira ata que lle buscaron a Margarida, outra tartaruga que lle fixo recuperar a alegría de vivir. Bruno é un pequeno pardal que un día entrou no bar-estanco de Helena, e desde aquela fíxoo todos os días, ata que se correu a voz de que daba boa sorte que peteirara os décimos de lotería e houbo quen o quixo roubar, desde aquela non volveu e todos notan a súa falta. Ata que enfermou, Chico era un fervello de can; todo quedou nun susto grazas a Pongo que doou do seu sangue para que lle fixeran unha transfusión. Brais mimou á pequena curuxa Maruxa desde que o seu pai a atopou preto da estrada ; foina alimentando ata xa se fixo demasiado grande para estar na casa e tívoa que deixar volver ao seu hábitat. Pepa é unha nena galego-inglesa con Síndrome de Down, que asiste ás clases con Bru e Piroco, dous cadelos que lle axudan a exercitar os seus músculos. Froito da campaña “Salvemos a Quinín”, este porco foi indultado e agora vive nunha leira coma un señor e sendo o máis coñecido da bisbarra. Fenicio era un bebé de foca cando o señor Plácido a atopou  desorientada na praia; agora é unha estrela mediática no acuario do Grove. Marta-Hari é un pequeno morcego que leva un dispositivo, un chip coma os espías, para transmitirlle información a Róber e Moncho, dous estudosos da vida destes mamíferos. Tonín é un electricista xubilado que fai niños para as cegoñas, agora precisa da axuda do seu neto Mario porque perdeu unha perna e non pode subir aos postes; Eulalia unha cegoña que se hospeda desde hai moitos anos nos seus “aloxamentos”, decátase do problema de Tonín e todas as mañás lle leva o xornal para que o poida ler.

Isto non é a vida de vinte e cinco animais, son vinte e cinco historias de vida de criaturas que engaiolan a cativos e grandes.

Acabado de nacer

Temos nas mans o último albume da editorial Galaxia. Dos que coñecemos, é o máis fermoso libro que vimos sobre a chegada dun irmán; xa se luciran con “Mamá, ti si que me entendes” e “Eu tamén son fonte”, de Teresa Moure que trataban o tema do embarazo e do aleitamento materno.
En “Vou ter un irmán!!!”, María Solar métese na pel e dálle voz aos sentimentos dunha cativa desde que sabe que vai ter un irmanciño. Non deixa ningún cabo solto; coa frescura da curiosidade infantil e coa rigorosidade científica que os pequenos poden comprender, fala do tempo do embarazo, dos que nacen prematuros, das ecografías, do tamaño e partes do feto, das molestias da nai, dos preparativos, da procura do nome –en galego-, do parto e da aceptación da chegada asumindo o rol de irmán maior para evitar os ciumes. Nótase que a autora é unha divulgadora da ciencia. Con todo, non é un texto informativo, é un conto infantil áxil, dinámico e lírico, moi do gusto dos nenos e nenas, redondeado polo bo facer do ilustrador Xosé Tomás.
Velaí o booktrailer.

Os pendentes da mestra

Hai pouco coñecemos a última publicación de Mª Carmen Díez Navarro, a recoñecida autora de “El piso de de abajo de la escuela”, “La oreja verde”, ou “Mi escuela sabe a naranja”.

Publicado por Graó, “Los pendientes de la maestra” recolle unha selección de textos que Carmen Díez foi publicando ao longo da súa carreira profesional en distintos medios. Os artigos están agrupados en catro bloques: “Niños de hoy”, “Escuelas de hoy”, “Escuelas de hoy” e “Sociedad de hoy”, a través de todos eles baleira anacos da súa realidade cotiá, preocupacións pola crianza dos cativos, reflexións, tenruras e mesmo chiscadelas.

É un deses libros para ter enriba da mesa de traballo e en momentos de dúbidas, de descubrimentos, de contrariedades, de xenreira, de satisfacción…, ler para contrastar opinións, coma quen conversa cunha amiga.

Recomendamos: “Cuidado con las nuevas nodrizas”, “¿Calificaciones o descalificaciones?”, “El patio está enladrillado ¿quién lo desenladrillará?” ou “Me aburro” de entre os 44 que conforman o libro.

Educar con co-razón

EDUCAR CON CO-RAZÓN, José María Toro from Bivium Comunicación on Vimeo.

Unha das conferencias do II Encontro Aprato que non nos deixou indiferentes foi a de José Mª Toro, ao que nunca escoitáramos con anterioridade.

Tal é como el se define, é un home que muxe as palabras; fíxonos caer na conta de que empregando unhas ou outras estamos transmitindo os nosos pensamentos inconscientes. Foi moi ocorrente a súa observación canto ao informe PISA, que segundo el, con ese nome, necesariamente é unha visión inclinada.

Ten unha mirada tan persoal, da función docente -ás veces parece que roza o misticismo-, que tan só poderíamos repetila co risco de equivocarnos, polo cal, e dado que hai vídeos das súas intervencións, preferimos remitirvos a eles, así como á súa publicación “Educar con co-razón”. Unha “rara avis” no mundo educativo.

Neve frita

A primeira conferencia do II Encontro Nacional Apfrato, correu a cargo do profesor Miguel Ángel Santos Guerra. Iniciouna facéndonos dúas preguntas ao auditorio: “Somos felices os docentes?”, “Imos contentos á escola?”. Neste momento seica está a dirixir unha tese sobre como envellecen os profesionais da educación no ensino; tratan de averiguar que é o que fai distinto a un docente doutro co que comparte o mesmo colexio, o mesmo currículo, o mesmo soldo, os mesmos dirixentes políticos…, onde radica a diferenza? Ao seu entender é nas emocións.

Na mesma liña que  no seu blog El Adarve, contounos o conto “A sala dos 1000 espellos”, no que un can vagabundo entraba nunha casa abandonada na que había unha sala con mil espellos; o can ao ver reflectida a súa imaxe, púxose moi ledo, ladraba e pegaba brincos, daquela veu que mil cans brincaban e ladraban coma el. Noutra ocasión entrou outro can e ao verse reflectido púxose moi rabioso e en actitude defensiva, ao igual que fixeron os mil cans que o miraban.

Pois seica isto é o que nos pasa a todas as persoas, e no caso que nos ocupa, aos docentes; a nosa actitude determinará, en grande medida, a actitude dos outros cara nós. Se non sabemos enfocar debidamente as nosas emocións non podemos laiarnos dos resultados.

Para el o obxectivo fundamental da educación non é o de encher mellor e máis rapidamente as cabezas dos rapaces con contidos senón o de como facelos máis felices, tal e como expón en “Corazones, no solo cabezas”. Porén hai que aprendelos a entender os seus sentimentos, para ilo hai que seguir un patrón de método arqueolóxico, que ten os seguintes pasos: o descubrimento do tesouro (os sentimentos), a excavación, a protección, e finalmente, a exposición do achado. Disto fala máis polo miúdo no seu libro “Arqueología de los sentimientos en la escuela”, ao que nos remitiu.

Rematou dicindo que non hai autoridade máis bela na educación que a do exemplo, xa que logo non se pode predicar o que un mesmo non fai; é dicir non se pode facer neve frita.

Os medos

“Todo o mundo lle ten medo a algo. Vivir con medo pode facer mesmo que a persoa máis valente se sinta pequena.”

Así comeza “O gran libro dos medos do rato pequeño”, a nova publicación libro que nos brinda a editora Patas de Peixe, á que non parece gustarlle moito darnos libros sen pasado; ao igual ca o anterior este tamén está roído; xa ten historia.

Un libro fundamental para superar as túas fobias dándolle nome, teratofofia (medo aos monstruos), clinofobia (medo a ir para a cama), entomofobia (medo aos insectos), lixirofobia (medo aos ruídos fortes), nonseiondestoufobia (medo a perderse)…, así unha morea máis de medos que senten os máis pequenos.

Un ocorrente libro de Emily Gravett, autora de historias, sinxelas moi do gusto dos nenos e nenas pero que dan moito xogo, como sucede con “Dogs”, que recomendamos especialmente para as especialistas de lingua estranxeira en infantil.

Identificar os medos é o primeiro paso.

“LEMBRA!

Un medo enfrontado é un medo vencido.”

Como agua

Un libro que nos permite explorar nunha situación bastante habitual, os choros, pero nun mundo descoñecido. Cal é a orixe das lágrimas, de onde veñen, a onde van…; sorprenderanvos a ideas previas dos nenos e das nenas sobre este tema.

A veces lloro. Como hoy.
Igual que un volcán en erupción el llanto
comienza en el profundo de mi barriga…
¿Y si los mares y los océanos
fueran las lágrimas de todas las personas
reunidas en un mismo lugar?

“Como agua” é unha das últimas publicacións de Sleepyslaps, con texto de Carmen Sara Floriano Pardal e ilustrado por Susana Pérez Barrera; recomendamos non pasar por alto as dedicatorias das dúas autoras.
Máis ca unha viaxe á tristeza é un motivo para a alegría.

Por eso, a veces, pongo mis lágrimas al sol para que se sequen. Como hoy.

Moi, moi aproveitable en calquera momento, en especial neses de choros inexplicables.

Hai casas

“Hay casas” da editorial Sleepsyslaps é unha das nosas últimas adquisicións.

Hay casas abandonadas que aún sostienen el latido.  Hay casas pequeñas pero con el corazón grande. Hay casas llenas de color y otras apagadas de emoción.

De inmediato pódese establecer un paralelismo entre as persoas e as casas, das que sen dúbida son o seu fiel reflexo.

Gustounos porque é deses libros nos que o texto está en perfecta comuñón coas ilustracións, neste caso mérito de Mª José Alavarría e Gemma Capdevila. Tamén é dos que che brinda mil posibilidades, mil miradas, mil poemas, tantos coma casas hai, descubrindo que é o realmente importante nas casas mái alá do seu aspecto.

Desde aquí pódese ver un avance.

Contos de nais

Dúas recomendacións para ler na clase e axudarlles a comprender o valor dunha nai.

“Corazon de madre”, de Isabel Minhós Martins en Libros del zorro rojo.

“El corazón de una madre no es solo un músculo que late sin parar. Es un lugar mágico donde suceden las cosas más extraordinarias. El corazón de una madre está unido al corazón de cada hijo por un hilo muy fino casi invisible. Gracias a ese hilo todo lo que le sucede a un hijo hace que algo pase también en el corazón de una madre.”

“Mama fue pequeña antes de ser mayor”, de Valèrie Larrondo en Kókinos.

As mamás son eses seres perfectos que de pequenas comían toda a comida, ordenaban os seus xoguetes, non desobedecían…, non!!! Foron nenas coma todas as nenas, ao igual cas nenas de agora.

No blog “Soñando cuentos” fixeron unha excelente escolma de libros sobre as nais con motivo do seu día.

II Encuentro Nacional AFrato

A Asociación Pedagógica Francesco Tonucci vén de publicar o programa do II Encuentro Nacional, “El mundo de las emociones, los sentimientos y los valores en el juego de educar”, que terá lugar en Granada os días 3, 4 e 5 de xuño de 2011.

Tan só vamos a apuntar os títulos das conferencias e quen as impartirá, con iso, cremos que xa é motivo dabondo para vérmonos alá.

-“El diccionario de los sentimientos en la escuela de hoy”, José Antonio Marina.

-“Los niños y niñas no aprenden lo que les enseñamos, nos aprenden a nosotros”, Antoni Zabala.

-“Arqueología de los sentimientos”, Miguel A. Santos Guerra.

-“Cuando el piso de abajo de la escuela huele a naranja”, Carmen Díez.

-“Una educación que siente, valora y ama”, José Mª Toro.

-“¿Cuánto vale un niño?”, Francesco Tonucci.

E outros moitos momentos interesantes nos que a Asociación AFRato presentará o Consello do Alumnado, ou outros nos que Marina, Tonucci e Zabala responderán as preguntas dos nenos/as e do público.

A felicidade na escola

Lin coma quen toma un xarope o último éxito de vendas en Francia “No me iré sin decirte adónde voy”, consciente desde o primeiro momento de que se trataría do que logo resultou ser: un manual de desenvolvemento persoal disfrazado de novela. Cando vexo un libro nos escaparates das librerías coa cartela de 1 millón de exemplares vendidos, non me podo resistir. Creo que ten que ver con que non me considero posuidora da verdade, porén un millón de persoas non poden estar equivocadas. Un día deberíamos dedicar unha reflexión a por que estes libros se converten en bestsellers, que é o que buscamos os lectores?, qué é o que nos atrae da súa reseña?, e sobre todo, por que llelo recomendamos a outros lectores?

O fío do libro é o de facernos ver que  todos podemos ser aquilo que nos propoñamos, por inverosímil que poida parecer, se enfilamos debidamente os  nosos esforzos cara un obxectivo claro; e tamén que a meirande parte das veces, nós mesmos somos o noso peor inimigo, somos quen poñemos trabas, barreiras e cancelas as nosas posibilidades de mellora persoal. Coma sempre, a autoestima con algo máis.

Agora leo en varios blogs a reseña dunha conferencia impartida por Emilio Duró para a Cámara de Comercio da Coruña no 2010 que leva por título “O coeficiente de optimismo”. Fai catro anos tiven ocasión de escoitar a este conferenciante ao longo dun día nunha actividade de formación de máis de trescentas horas cuxo denominador común era a mellora da calidade da administración pública. Xa vos podedes imaxinar, Emilio Duró é á única persoa que recordamos de todos aqueles expertos en distintos ámbitos do servizo á cidadanía do funcionariado. Lémbrome del porque non me deixou indiferente, malia que a día de hoxe aínda non sei se me gustou ou non. Sei que recordou a eses showman ou telepredicadores americanos que comezan a súa intervención cun chiscadelo ao público e cunha actitude entre descarada, sarcástica e sincera manteñen a nosa atención ao longo do seu discurso. O tema central era facernos entender que só nós podemos cambiar as nosas condicións, que todos temos un coeficiente de optimismo que debemos explotar e cultivar para vivir mellor; moi na liña da súa recomendación “El secreto“. Non sei ben o peso que lle podería atribuír a esas achegas porque o seu valor non radica no descubrimento que nos fan senón na utilización de puntos comúns ou elementos recorrentes ben enganchados e bendicidos cunha acertada posta en escena.

O psicólogo Javier Urra, vén de publicar “¿Qué se le puede pedir a la vida?”, no que condensa os pasos a seguir para acadar a felicidade, entendendo que esta é froito dunha dobre decisión: a de responsabilizarse do que acontece e a de tomar unha actitude positiva. Está sendo un dos éxitos de todas as feiras do libro.

Agora a procura da felicidade está no seu momento álxido. Todos e todas queremos ser felices e non o conseguimos. A felicidade é un mito na sociedade actual; todo o mundo quere ser feliz, sendo este un termo bastante polisémico que cadaquén entende á súa maneira, hai quen fai que pivote sobre aspectos materiais, sobre o éxito laboral ou sobre o ámbito afectivo emocional. Sabemos que non depende das cuestións materiais das que carecemos, senón da capacidade que teñamos de satisfacernos co que posuímos. Pero, esta nova “relixión” na que se rende culto a un mesmo/a entraña os mesmos riscos que as outras: fanatismo, cegueira de pensamento, e, igualmente, pode provocar grandes frustracións. Se me din que de min depende a miña prosperidade, a miña felicidade, se me envían mensaxes como só ti podes cambiarte, non esperes dos demais o que tes que facer por ti mesmo…, quere dicir que no caso de que  non consiga o éxito, será pola mala utilización dos meus recursos “de serie”. E isto non é tan simple, por suposto que depende dun mesmo/a, pero “os outros” tamén importan.

Como corolario do anterior, dicir que nos fixo pensar bastante en como inculcarlle ao alumnado a capacidade de fomentar o seu propio benestar, aproveitando o seu coeficiente de optimismo ao tempo que cooperan na procura da felicidade allea. Nestas idades, cremos, só hai unha maneira de facelo: co exemplo. Emporiso, preguntámonos, a felicidade dos nenos e das nenas é un tema central dos debates educativos?, contémplase nalgún dos documentos programáticos do centro?, podemos afirmar que as nosas actuacións se rexen pola procura da felicidade das criaturas?

Para reflexionar e para debater no claustro ou no Consello Escolar, malia que haberá quen diga que iso é unha parvada e que non está no currículo.

As caixas dos recordos

Cando empezamos o proxecto EncaixArte, decidimos que algunhas das caixas as reservaríamos  para facer uns “contedores” de recordos, segredos, tesouros…, tiña que ser algo especial xa que logo o que alí se ía gardar tamén era especial.

Con tal fin fomos xuntando todo tipo de “baratijas”,  “pedras preciosas”,  cunhas, flores secas, botóns, cristais pulidos polo mar, buguinas, plumas, etc. Agora chegou o momento, e velaí as nosas caixas dos recordos, a condición –tamén para exercitar a capacidade de decisión e consecuencias das eleccións- cada un só podería elixir dez elementos e con eles facer a combinación que desexara, para iso vai ser a súa caixa dos tesouros. O primeiro recordo: unha foto de cadaquén no momento de rematar a obra.

Logo vemos cada unha das caixas: biberóns, chupetes, bonecos, libros de baño, chaves de cofres de tesouros…

Ás veces, a estética importa moito, pero non ten porque supor ningún gasto. Esa é a mensaxe principal xunto coa importancia dos aspectos emocionais que se gardaran coidadosamente.

A bondade e a maldade humana

Veño de facer dúas lecturas que me deixaron imposibilitada por varios meses para impresionarme con outros libros. Chegáronme recomendados por dúas vías diferentes. En ambos casos insistiron moito en que os lera. Vaia por diante o meu agradecemento, porque son deses libros nos que aínda una semana despois de rematalos andas a matinar neles.

Se os traio a este blogue é polos vínculos ou alusións que se fan ao eido educativo. Dan para moito reflexionar. Para moito  meditar nas leis de convivencia, de antiviolencia ou do que sexan. Dan para pensar sobre o papel da educación, da sociedade, da herdanza, da xenética, do ambiente, das ideoloxías, e sobre os distintos códigos morais dos grupos,  “tribos” e familias.

O primeiro deles que lin foi “Nada”. Un libro controvertido, censurado e prohibido; tan criticado e cuestionado coma premiado e recoñecido. A editora encargoulle á autora danesa Janne Teller una obra dirixida a adolescentes, e se ben nun primeiro momento quixo rexeitar o ofrecemento, una hora despois barruntaba na súa cabeza una voz que dicía “Nada importa. Fai moito que o sei. Así que non paga a pena facer nada. Iso acabo de descubrilo.” E daí alumbrou a novela. Para aproveitalo ben é preciso poñerse na pel dun ou dunha adolescente.  O punto de arranque, cando o mozo Pierre Anthon, abandona o instituto e se reclúe nunha árbore, fíxonos pensar no “Barón Rampante” de Italo Calvino, polo acto de rebeldía, pero logo os seus pensamentos filosóficos recordáronnos a Martina de “Deseo de ser punk” de Belén Gopegui; máis adiante, cando entra na espiral e escalada de violencia, a aquel lonxano “Señor de las moscas”. Pero é totalmente distinto de todos eles. Os alumnos e alumnas dunha aula de sétimo curso  tratan de amosarlle ao seu nihilista compañeiro que a vida ten sentido, polo que inician una procura do significado, do que para cada un deles ten importancia. Son todos distintos, son diferentes os seus antecedentes e situación familiares, as súas crenzas, as súas afeccións, os seus medos…, hai un retrato social moi sutil ao tempo que se narra como xorden os fundamentalismos. Pouco a pouco os acontecementos van virando, parece que xa non importa tanto o “significado” como o afán de ferir ao outro. Todo se podería esquecer cando aparecen os cartos polo medio –aquí cabería deterse nos discursos da arte contemporánea-, ata os seus pais e os seus concidadáns poderían olvidar o que fixeron, se non fora pola mordaz e incordiante voz de Pierre Anthon que lles pregunta decote polo “significado”.  Unha metáfora da vida e dos seus ideais. Non é una lectura grata, pero si necesaria.

Malia que poida haber mentes coitadas que pensen que non é aconsellable, abofé, creo que ben guiado, debería ser de lectura obrigatoria no ensino secundario. Cando menos, ben se podería empregar en clubs de lectura dos institutos. Sen descartar, por suposto, como lectura adulta.

A segunda lectura foi “La cena” do holandés  Herman Koch, un libro extraordinario. Deses que se ven poucos cada catro lustros. Historia orixinal pero moi crible, porque está inspirada nun suceso que aconteceu en Barcelona hai poucos anos, cando dous adolescentes queimaron a unha indixente nun caixeiro automático. Cada unha das páxinas mantenos en vilo, porque o autor moi habilmente vai liberando información que nos fai mudar continuamente a nosa opinión e posición. Comeza describíndose como persoas felices que manteñen unha convivencia feliz; cando remata di o mesmo, pero o lector de seguro que xa non ten moi claro o prezo que teñen que pagar por ser felices á súa maneira, pasando moi por enriba de todos os códigos e normas sociais. Está maxistralmente ambientada nun deses restaurantes “de culto” de cociña de autor, con cartas interminables que aluden ata o último ingrediente e máis á súa denominación de orixe, poida que como forma de ocultar a mediocridade dos pratos. A acción estrutúrase ao ritmo da comanda: aperitivo, entrantes, segundo, sobremesas, dixestivo e propina, e ten o mesmo peso que cada un deses elementos na cea como acto social. O racismo, a xenofobia, a irascibilidade e violencia, os trastornos psicolóxicos, a determinación xenética, a permisividade paternal… son algunhas das claves que nos axudarán a perfilar a cada un dos personaxes e que nos farán preguntarnos ata onde pode chegar o amor dos pais polos fillos.

Por certo, o pai no libro tamén é/era profesor de instituto, retirado “temporalmente” por sufrir un trastorno debido a que está queimado. Outra cuestión a tratar: que inflúe máis, a vida persoal na profesional ou a profesional na persoal?

Un libro dos que non se esquecen facilmente.

 

Amor e educación

Con este suxestivo título abre Silvia Palou o monográfico que Aula de Infantil nº 59 dedica aos debates que tiveron lugar nas X Xornadas de Innovación Educativa en Educación Infantil, organizadas polo ICE da UAB.

Comeza facendo unha alusión á afirmación de Maturana “Somos animais mamíferos que dependemos do amor”, a partir de aí vai debullando como a educación en xeral, e nos primeiros anos de vida en especial, non pode darse sen este concepto tan difícil de definir, pero imprescindible para a nosa supervivencia. Reflexiona que para o cal necesitamos:

-Confiar na forza da vida a partir do amor.

-Recuperar un tempo humanamente posible para a evolución; tempo para xogar co mundo, cun mesmo e cos demais, sen esperar un rendemento, un obxectivo ou un resultado previsto.

-Facer do espazo da escola un lugar habitable onde poder desenvolver todas as capacidades e necesidades de relación, de curiosidade e creatividade.

-Propiciar unha atmosfera que posibilite unha mirada do mundo complexa na que sintamos que todos estamos conectados e que respiramos o mesmo ar.

-Estar na escola cunha presenza humana e profesional que nos permita ir encontrando o noso sitio.

O seguinte artigo da revista “Educar con amor” recolle o diálogo mantido por Carmen Díez Navarro e Vicenc Arnaiz, entre outros, arredor de como conciliar o biolóxico e o emocional. 

Cores e palabras

A que cor asociarías a palabra tristeza?, e amor?, e futuro?…

A cor é unha ferramenta que empregan os deseñadores para comunicar sentimentos e estados de ánimo. Para elo crearon Cymbolism, un sitio web que intenta cuantificar a relación entre as cores e as palabras. Permite ir respondendo ás distintas palabras e comprobar a opinión de todos os votantes.

Preguntádelle aos nenos e nenas de que cor son os bicos.

O inesperado agasallo de Papá Noel

Malia que o Nadal xa quedou atrás coas súas boas acción e intencións, recomendamos este libro para quen lle guste escoitar contos sobre a felicidade que sempre anceiamos.

“Imaginemos a un Papá Noel que pone todo su empeño en encontrar el destinatario apropiado para cada regalo y el regalo apropiado para cada niño en esta era de exceso en la que todos tenemos más de lo que necesitamos. Una divertida y hermosa historia sobre la verdadera felicidad, esquiva y caprichosa, pero que siempre termina llegando a quien la espera. “

“El inesperado regalo de papa Noel”, un traballo de Eva Heller e Michael Sowa, unha delicia da exquisita editorial Bárbara Fiore.

Absterse de lelo aqueles a quen xa lle chegou o que esperaban, os demais poderán facelo en calquera época do ano.

As caixas dos bicos

 

Ao longo do trimestre, na aula de tres anos, viñemos desenvolvendo unha experiencia de educación emocional, titulada “As caixas dos bicos”, nela traballamos o apego, as emocións e os sentimentos dos máis pequenos. Pódese saber máis deste proxecto desde o blog de aula de tres anos.

A educación do talento

Nestes días que as familias andan pedindo recomendacións de lectura para os seus fillos/as, tamén queremos facer unha recomendación para elas.

“La educación del talento” é o máis recente libro de José Antonio Marina, publicado en Ariel,  co que a Universidade de Padres on line abre unha colección de libros dirixida a pais e educadores preocupados pola educación.

“O obxectivo da educación é desenvolver o talento dos individuos e das colectividades. Os gurús do management insisten sen descanso na necesidade de talento, e hai profesionais que se dedican a buscalo. A todos nos gustaría ter talento. Todos o admiramos. A cuestión é como desenvolvelo nos nosos nenos e nenas, e tamén en nós. Non hai simplificacións milagrosas. Nin se pode ser “millonario ao instante”, nin “aprender chinés en vinte horas”, nin conseguir ningunha desas marabillas que prometen libros estafadores. O talento é un hábito e, como todos os hábitos, difícil de adquirir.Hai tamén moitos tipos de talento. Esta obra pretende axudar aos nosos nenos a descubrir os seus. Cada un de nós temos as nosas propias fortalezas e debilidades. Pero tamén hai un “talento básico”, que debemos intentar desenvolver universalmente, e deste trata sobre todo este libro. Talento para saber que facer cos demais talentos e tamén coas nosas limitacións.”

Estes libros teñen unha finalidade práctica, axudar e educar. Están pensados para que alguén “profano” poida lelos con agrado, e alguén especialista, estudalos con facilidade. Están redactados en dous niveis: a parte expositiva en papel, e a ampliación científica e documental, na rede.

Desde a web, o mesmo Marina vai debullando a través de distintas gravacións en vídeo, a composición e finalidade do libro, capítulo por capítulo.

Así mesmo, pódese acceder á revista Universo UP, que no seu número 10 trata temas como “Videojuegos: enemigos o aliados”, “Ayuda a tu hijo a dormir bien”, unha entrevista a Emilio Calatayud, e outras moitos do interese de pais, nais ou educadores.

Para todas as Seniguais

Nuns días nos que se fala tanto da muller, nos que escoitamos e lemos tantas noticias abafantes sobre o maltrato e a violencia de xénero, un agasallo para todas nós que nos fai sentir unhas seniguais.
“As Seniguais non visitan pazos nin amadriñan princesas, como as fadas, nin se agachan en covas para celebraren aquelarres coma as bruxas. Non conceden poderes porque poden pouco no mundo heteroxéneo, denso e ruidoso dos humanos, e case toda a súa capacidade de milagre emprégana só en ser, con tanta sutileza. Non son domésticas nin domesticables, non se deixan apropiar por nada nin por ninguén, non poden ser convertidas en mascotas. (…) Ninguén puido explicarse aínda como subsisten as Seniguais nun mundo tan cruel e cheo de riscos. Resistiron a todas as especies predadoras, grandes e pequenas. Resistiron a especie máis terrible, que é a humana.”
“O libro das Seniguais e do único Senigual“, segundo a reseña da editorial Galaxia “vén sendo unha festa lírica e de imaxinación que, ademais de contarnos todo o que cómpre saber sobre estes enigmáticos seres, critica a violencia humana e o fanatismo, polo cal nos ofrece unha pluralidade de lecturas segundo o chanzo de idade dos lectores e lectoras que se acheguen ao libro. Os cativos lerán unha historia marabillosa sobre seres marabillosos. Os adultos serán quen de ver todo o que hai por debaixo e que a autora, sutilmente, quere transmitirnos.

Este fermoso libro é obra de María Rosa Lojo, quen creu os textos -nos que se fala das características e xeneaoloxía das Seniguais a partires duns bonecos –moi de lonxe recórdanos aos quitapenas- creados pola súa filla Leonor Beuter e que protagonizan unhas imaxes oníricas cheas de lirismo.
Medio cento de páxinas, con moitas posibles lecturas e do que a mesma autora di que “aínda que poida parecelo, non é un produto pensado para os nenos. Iso si, creo que cumpre coas condicións que debe ter a literatura infantil e que para min é aquela que tamén os nenos poden ler”.
Vista previa

Dieta televisiva san

Somos froito do que comemos. O noso estado físico garda unha estreita relación co que temos comido ao longo dos anos; coa nosa dieta. O mesmo sucede coa nosa dieta cultural, mediática e televisiva; si consumimos boas lecturas, bos programas, bos entretementos ou “televisión basura”, ao cabo dos ano reflectirémolo. Isto é o que di no programa Redes, Pablo del Río, psicólogo investigador dos efectos dos medios de comunicación no desenvolvemento das persoas. Neste resumo apunta tres ideas clave: a influencia da televisión é moi grande; non é única, exerce máis influencia canto menos a exercen outros aspectos (lectura, lecer, xogo…); pode ser boa ou mala; a boa televisión ten efectos positivos, o problema está no déficit de programas positivos para o desenvolvemento.

No Día Mundial da Televisión, quixemos traer aquí o “Informe Pigmalión”, un estudo publicado na revista Comunicar sobre o impacto da televisión na infancia española. Analiza como a exposición a este medio afecta á imaxinación infantil, á identidade, ao desenvolvemento moral, e á vida cotiá. Conclúen que poida que o erro radique en preocuparse máis do impacto negativo que de asegurarlle ás familias e nenos alimentos culturais de calidade cos que poder cociñar unha dieta san e saudable. A modo de epílogo salientan algunhas ideas para unha actuación creativa:

-O nome Pigmalión fai referencia a que a televisión que temos para os nosos fillos é unha feitura nosa; un ideal concibido á nosa imaxe e semellanza.

-Debemos ter un enfoque positivo, non pensando que estamos fronte a un gran problema, senón vendo as grandes potencialidades e alternativas abertas e aínda sen desenvolver para buscar solución.

-Cómpre reenfocar os esforzos cara a investigación sobre contidos e dietas audiovisuais de calidade para a infancia.

Estamos totalmente de acordo en que hai que procurar solucións; pero tamén hai Códigos de Autorregulación de Contidos Televisivos que non se están cumprindo. Son inadmisibles os estereotipos e modelos que se están transmitindo a través de moitas das series televisivas de máis audiencia infantil e dos que ninguén parece ou quere decatarse.

E falando de escolas,  a dieta televisiva que reciben os nenos e nenas na escola é saudable ou abusamos un pouco dos alimentos Disney Factory?

Proxecto Miroscopio

O pasado mércores, os nosos amigos e amigas da Asociación de Filosofía para nenos e nenas de Galicia, convidáronnos á presentación do seu arelado “Proxecto Miroscopio” no Auditorio de Vilagarcía. Unha proposta chea de sentido común, de profesionalidade, de coñecemento, do bo facer e honestidade que caracteriza a este colectivo desde os seus inicios. Reproducimos textualmente a reseña que  fan do proxecto:

“Unha proposta que nos convida a escoitar e a mirar doutro xeito, que nos convida a… “miroscopiar”, que é mirar escoitando, que é mirar observando, que é mirar cara dentro e darlle voltas á mirada, que é mirar preguntado, que mirar pedindo explicacións, que é un mirar coidadoso e agarimoso…, que é, en definitiva, o que fan todos os nenos do mundo aínda que non o saiban.”

O proxecto consta de música, material para familias e profesionais da educación e cinco contos para lectores a partir de cinco anos: Lara, María, Antón, Óscar e Salvatore, cinco contos, cinco nenos e nenas que viven no “paracosmos” de Faxilde, que se fan preguntas, que teñen preocupacións, problemas e inquedanzas comúns a todos os demais nenos.

“Unha proposta global de sentido, con ideas clave empaquetadas en envoltorios:

-Sorprendentes…, para espertar a ATENCIÓN

-Misteriosos, suxestivos, problemáticos e retadores… para provocar ATRACCIÓN, CURIOSIDADE E ASOMBRO

-Divertidos e emocionantes… para producir PRACER

-Cheos de sentido e útiles para vivir… para ser xulgados como VALIOSOS

Activadores dos sistemas simpático e parasimpático para encherse de ENERXÍA e para recuperar a CALMA

Harmonizando SENSACIÓNS, EMOCIÓNS E PENSAMENTOS en comunidade de diálogo e acción.”

Un proxecto de familia, os protagonistas dos contos son nenos e nenas reais, achegados aos autores do proxecto e á ilustradora, María Corleone –quen fixo un extraordinario, orixinal e creativo traballo de representar o inesquecible mundo de Faxilde.

Recomendamos entrar no Blog de Jesús Merino –un dos autores, xunto con Carmen Loureiro, entre outras-, á espera de que estea activa a web http://www.miroscopio.everest.es . Nas fotografías, as ilustracións e elementos compositivos das mesmas, exposto no Auditorio de Vilagarcía. A continuación, esta fermosa exposición viaxará á Illa de Arousa, e a partir de aí desexámoslle unha longa andaina, por centros educativos e por actividades de formación do profesorado; ben paga a pena! 

Novas familias na escola: dúbidas e desvelos

Escenario: centros de educación infantil
Temporalización: 1º trimestre do curso académico
Personaxes: pais e nais primeiriños na escola
Problemas:
1º A entrada na escola do primeiro/a fillo/a
Recomendación: “Sobrevivir al colegio de su hijo”, de Paola di Pietro en Medici.

Recóllense consellos prácticos sobre a entrada na vida escolar: que centro; as actividades; comedor si ou non; participación na escola; xogos, etc., de tal xeito que pode converterse nunha experiencia proveitosa, tamén, para os pais.

2º Que lle respondo ao meu fillo/a cando me pregunta por que hai que ir á escola?

Recomendación: “¿Por qué tengo que ir a la escuela”, de Hartmut von Henting en Gedisa

Non é doado facerlle entender aos fillos/as cal é a razón pola que teñen que pasar o día separados dos proxenitores e entre persoas estrañas, alleas ao seu hábitat familiar. Recorrer a argumentos como a importancia de ser unha persoa educada e culta para ter unha vida de calidade non soan nada convincentes.

3º En que actividades extraescolares o/a inscribo?

Recomendación: “La hiperescolarización de los niños. Las actividades extraescolares, una presión añadida para tus hijos”, de A. Rosenfeld e N.Wise en Paidós.

Ás veces cremos que o mellor que podemos darlle aos fillos son moitas oportunidades que nós non tivemos, o que nos leva a unha carreira desenfreada de actividades despois da xornada escolar. Poida que non sexa iso o que recorden de adultos, nin o que lles proporcione unha vida máis san e rica.

4º Controlando todos os “elementos” da súa educación e coas oportunidades que hai, conseguirei que sexa dos mellores?

Recomendación: “Bajo presión. Cómo educar a nuestros hijos en un mundo hiperexigente”, de Carl Honoré en RBA.

Todos os pais e nais aspiran, anhelan e desexan o mellor para os seus fillos: que teñan éxito, que non fracasen, que non sufran o que sufriron eles…, de tal xeito que a vida dos nenos estase a converter nunha carreira sometidos a presión, e a labor dos pais converteuse nunha profesión en si mesma.

Taller de corazóns

Ás veces, imos buscando un libro para o noso alumnado e atopamos un para nós. Un deses “tesouros” que pouco abundan; aínda que cada vez máis se publican obras en formato libro-álbum dirixido a persoas adultas. É o que nos sucedeu hoxe. Na nosa libraría de cabeceira encontramos “Taller de corazóns” da editorial OQO. A recensión editorial é tan suxestiva que a recollemos integramente:

Cando chega a noite e o silencio dos soñadores inunda a cidade,

do taller de corazóns xorden misteriosos sons, porque…

Matías ten un segredo.

“Taller de corazóns” recrea unha artesanía marabillosa na que non se arranxan zapatos, nin paraugas, nin se restauran mobles ou se zurcen descosidos pantalóns. Matías, o protagonista, repara —co mesmo mimo e coidado que pon todo artesán— corazóns danados.

O seu traballo nada ten que ver co dun cardiólogo nin o seu taller cun quirófano. Cunha estufa de leña quenta corazóns xeados; con agullas de prata cose corazóns rotos; e cunhas pinzas de esquecemento axusta a hora de corazóns que atrasan para que non se poñan tristes coas lembranzas do pasado.

Para os ‘males do corazón’ recórrese, convencionalmente, ao efecto mitigador do paso do tempo. Con todo, Arturo Abad fainos soñar —no seu primeiro conto editado— coa posibilidade de que os danos emocionais poidan ter tan sinxelo remedio, como unha dobra descosida ou un tacón roto.

No entanto, non hai frialdade no traballo do protagonista nin na narración do autor, cargada de tenrura, consciente do simbolismo afectivo e sentimental atribuído universalmente a este órgano. Imposible tampouco non se conmover co segredo de Matías, que nos revela a xenerosidade sen límite e capacidade de sacrificio do que ama verdadeiramente.

Este incrible taller e o seu protagonista só poderían cobrar vida nas sempre oníricas imaxes de Gabriel Pacheco. O ilustrador mexicano xoga intencionadamente con dúas cores: o vermello e o azul, indisociables do corazón, o sangue que a través das nosas veas azuis é bombeado.

Un libro para recordar, para regalar, para manter a esperanza nun mundo, cada vez máis receoso do amor -en palabras dunha amiga, “emoanémico”, con anemia emocional- e máis temeroso da manifestación dos sentimentos.

A revolución educativa

Nos últimos anos recordamos ter visto publicacións, lido artigos ou escoitado conferencias que levan por título “A revolución educativa”. Na meirande parte dos casos referíanse á introdución das tecnoloxías da información e comunicación (TIC) na escola e no ensino. Unha esaxerada magnificación dunha ferramenta/ferramentas. Ben sabemos que de seu as TIC non van revolucionar a educación. Xa teremos ocasión de constatalo. Poden ser un elemento anovador, en constante evolución, pero soas non poden mellorar os resultados educativos.

Do que estamos precisados é dunha revolución educativa que apunte á maneira na que se conciben e se desenvolven os procesos de ensino-aprendizaxe.

No programa nº 64 de Redes, Eduard Punset entrevista a Robert Roeser, psicólogo da Universidade de Portland. Analizan a necesidade de replantear a profesión educativa e de redefinir o papel dos docentes para que poidan afrontar tres grandes responsabilidades:

-Aprenderlle a aprender ao alumnado, facéndoos conscientes e ensinándolles a atender, observar, analizar, razoar, enxuizar…

-Conseguir que a educación englobe e integre aspectos emocionais e a intelixencia social.

-Converter a diversidade cultural, racial étnica, presente na sociedade e nos centros educativos nunha oportunidade, non para salientar o que nos diferenza, senón atopar o que nos une, a moral común, poida que innata –a capacidade de empatizar, compadecer, admirar, amar…

Sempre consideramos moi interesantes os temas tratados neste programa, pero nesta ocasión aínda máis, por tratarse dos retos educativos de futuro. Pódese acceder á transcrición da entrevista.

Slow education

O nº 56 da revista Aula de Infantil, de xullo-agosto, dedícase á educación lenta. Coordinado por Joan Domenèch, autor de “Elogio de la educación lenta”, recolle as voces daqueles profesionais que piden que se respeten o ritmo natural dos acontecementos e máis os tempos da infancia. O propio Domènech mantén un diálogo virtual con Carl Honoré –escritor, periodista e estudioso do movemento Slow. Pódese ver a entrevista completa en educacionlenta.blogspot.com .

No artigo “Por una pedagogía del caracol”, Gianfranco Zavalloni, fai unha proposta educativa na que se propoñen estratexias didácticas para a ralentización, metafóricamente chamada pedagoxía do caracol. Entre elas destacamos: perder tempo para falar, debuxar en vez de fotocopiar, ou aprender a asubiar na escola.

Para quen queira afondar máis neste movemento social, contrario ao enfoque hamburger, escolmamos a seguinte bibliografía:

“Elogio de la lentitud”, de Carl Honoré, RBA, 2005.

“Elogio de la educación lenta”, de Joan Domènech, Graó, 2010.

“El valor del tiempo en la educación”, de Gimeno Sacristán, Morata, 2008

“Despacio, despacio: 20 razones para ir más lento por la vida”, de María Novo, Obelisco, 2010.

“Pedagogía della lumaca”, de Gianfranco Zavalloni, EMI, 2008

“Ozio, lentezza e nostalgia: Decalogo mediterraneo per una vita più conviviale”, de Cristoph Baker, 2006.

“Elogio de la pereza”, de Tom Hodgkinson, Bronce, 2005.

“Cómo ser libre”, de Tom Hodgkinson, Aguilar, 2008.

Neste vídeo de animación reflictese á perfección a présa coa que todos transitamos polo sistema educativo, pola sociedade e pola vida, para, finalmente, ter unha saca baleira.

A escola dos nenos felices

La escuela que Gudrun Pausewang describe en este cuento no es lo que estamos acostumbrados a ver porque, sencillamente, no existe. De todas formas, a muchos nos gustaría haber aprendido a domar monstruos, a reconocer huellas, o a hacer magia y a soñar, tal como aquí se propone. CLIJ

“La escuela de los niños felices” debería estar presente en todas as aulas. Reservamos este libro da editorial Lóguez para o peche de curso, para “estudalo” no verán, recordalo e traelo ben aprendido para o mes de setembro.

Completamos esta entrada cunha referencia ao programa Redes para la ciencia, no que Eduard Punset se pregunta sobre se se pode “Aprender a ser felices” ou a relación entre “Felicidade e vontade”. Desde a psicoloxía recoméndase entrenar para ser máis felices.

O verán pode ser un bo momento para practicar e facer moitos exercicios.

Educar con 3 Cs

 Moito se anda a falar das competencias básicas e pouco a concretar…; corremos o risco de que queden no meramente discursivo ou na “literatura” dos documentos programáticos dos centros educativos. O currículo de educación infantil de Galicia, é o único do estado que incluíu as competencias básicas; a propia LOE indica que se desenvolverán no ensino básico, pero por coherencia entre as distintas etapas educativas, contemplouse a súa iniciación na educación infantil. Para o profesorado de educación infantil non debería entrañar ningunha dificultade nin ser nada novo.

En palabras de Mª del Mar Romera Morón, no seu artigo “Educar con las 3 Cs: capacidades, competencias y corazón”, hai “tres dimensións necesarias” e “sete sentidos” os que debe ter un bo profesional do ensino (os cinco, e máis o sentido común e o sentido do humor); con isto, como se de un xogo de palabras se tratara, organiza os “sete tríos das 3Cs”

I.-Capacidades, competencias e corazón.

II.-Compromiso, coraxe e confianza.

III.- Casa, colexio e camiño.

IV.-Coherencia, cooperación e calma.

V.-Cambio, control e consenso.

VI.-Calidade, continuidade e convivencia.

VII.-Cabeza, corpo e corazón.

“A clave do traballo por competencias está na elección das tarefas, na implicación e a responsabilidade do docente, nos seus potenciais, nos seus gustos, no seu afán de superación e nas súas propias competencias docentes, nunca relacionadas cos contidos que se traballan.”

Mª del Mar Romera Morón é mestra de EI, especialista en educación emocional e presidenta da Asociación Pedagógica Francesco Tonucci.