Pensamento e linguaxes

Este é o lema do XXV Encontro de Filosofía para Nen@as que terá lugar os vindeiros 7, 8, 9 e 10 de marzo en Sanxenxo (Pontevedra). O sábado, para os que non poidan asistir todos os días tamén haberá unha xornada que condensará as liñas principais do encontro.

De sempre admiramos o traballo e labor que desenvolven estes amigos da Ría de Arousa, únenos ademais  a amizade e respecto profesional, porén gabámonos de compartir con eles eses intensos días dos que a continuación vos presentamos un avance do programa.

Xoves 7/03

-19:45 Mesa redonda: “FpN balance y futuro”, Irene de Puig, Javier Rouco, Francisco Díaz, Adoración de la Fuente, Félix García Moriyón.

Venres 8/03

9:30 “Cine, emociones y pensamiento crítico”, Carmen Becerra.

11:00 “InnovArte Educación Infantil”, Ángeles e Isabel Abelleira

16:30 Talleres

-“Publicidad y filosofía”, Araceli Ochoa.

-“¿Qué pasa cuando en un colegio aplican FpN desde Primaria hasta Bachillerato?”, Félix García Moriyón.

-“Evaluación y futuro del máster on line de FpN”, Carla Carreras.

-“Espacio y tiempo, ¿intuiciones puras?”, Elena Morilla.

-“Flores en los bordes”, Paco Pascual.

19:00 Experiencias

-“Expresión oral y habilidades de pensamiento a través de los cuentos de Andersen”, Manuel Gómez.

-“El programa FpN para niños de 2-3 años”, Irene de Puig.

-“Desarrollo de competencias filosóficas a partir de la escucha de una pieza musical”, Mercedes García Márquez.

-“Lenguaje líquido y filosofía para niños”, Luis Alberto Prieto.

Sábado 9/03

10:00 “Filosofía para niños”, Angélica Sátiro.

12:00 Experiencias/ Talleres

-“Pensar con TIC”, Rafael Robles

-“Pensamiento, texto e imagen”, José Manuel Gutiérrez.

-“Cómo tratar el año internacional del agua desde FpN”, Gloria Arbonés

-“Desarrollo del pensamiento complejo sobre consumo a partir de los materiales FpN”, Adolfo Agúndez Rodríguez.

16:00 “Desarrollando habilidades comunicativas”, Guadalupe Jover.

18:00 Videoconferencia, “Revista FpN” y presentación del libro “Otra educación es posible” de Rodolfo Rezola.

18:30 Película “Sólo es el principio”presentada e moderada a charla posterior por Irene de Puig.

Un programa de luxo froito das alianzas que se establecen entre todos os profesionais que cren na necesidade e bondades de introducir a filosofía na vida desde a máis tenra infancia.

Lecturas filosóficas de fondo de biblioteca

Este verán mercamos nunha librería de París unha colección de libros filosóficos dirixidos aos máis pequenos, descoñecendo que algúns deles xa podíamos atopalos traducidos en español polas editoriais Océano e SM.

Trátase da colaboración de Oscar Brenifier, filósofo francés a quen coñecemos hai varios anos nos “IV Encontros de Infantil”e de quen xa temos falado neste blog, e do ilustrador Jacques Després, quen como se pode ver deseguido, fai un alarde de creatividade cunhas ilustracións propias da animación audiovisual.

Uns libros que cómpre ter de fondo de biblioteca, inicialmente dirixidos a nenos de máis idade pero que sen forzar situacións podemos empregalos en infantil cando xurda a ocasión.

Fixémonos con:

– “El amor y la amistad”, un libro que mostra a grande diversidade de significados do amor. Hai quen pensa que a amizade pode nacer e desaparecer nun só instante, outros opinan que unha amizade verdadeira dura toda a vida… Non hai unha única resposta para as grandes preguntas da vida. Non existe só unha forma de pensar. Cadaquén debe buscar, elaborar e construír a súa propia. Doce ideas sobre o amor e a amizade. Ver algunhas páxinas.

 – “El sentido de la vida” un libro que nos leva a pensar nas cousas que lle dan sentido á nosa vida. Non existe unha única resposta ás grandes preguntas sobre a vida. Non existe unha única forma de pensar. Cadaquén debe descubrir, buscar e construir a súa… Neste libro preséntanse doce ideas sobre o sentido da vida. Algúns pensan que a vida é sempre igual, e outros que cada día é diferente. Para algúns a vida é un xogo, e para ouros, é do máis complicado. Ver algunhas páxinas.

– “¿Contrarios? Un libro para ejercitar el arte de pensar”, un libro para propiciar o pensamento e estimular o diálogo sobre os temas fundamentais. Ver algunhas páxinas.

– “El bien y el mal”, unha excelente introdución ao mundo das ideas. Algúns cren que o ben é natural no ser humano. Outros pensan que facer o ben require dun esforzo. O certo é que non hai unha única resposta para as grandes preguntas da vida. Neste libro contrástanse doce ideas sobre o ben e o mal. Ver algunhas páxinas.

– “La cuestión de Dios”, un libro onde se contrastan doce ideas moi diferentes sobre Dios. Ver algunhas páxinas.

– “Ni sí ni no… Un libro para entender los grandes contrarios del pensamiento”

– “El libro de los grandes opuestos psicológicos”, unha fermosa introdución á diversidade.Desde a infancia convivimos con persoas que se parecen a nós e con outras que teñen un carácter claramente diferente. Existen os que son serios e os alegres, os simples e os complicados, os expresivos e os discretos… Pouco a pouco, descubrimos que detrás desa aparentemente sinxela clasificación se agochan personalidades e matices máis complexos. Unha introdución para entender a psicoloxía das persoas coas que convivimos a diario e a de nós mesmos. Ver algunhas páxinas. Un libro que ninguén debería deixar de ler.

Como dicíamos ao comezo, unha colección para incluír nas bibliotecas de centro.

O ben e o mal

Trala lectura dos libros mencionados na entrada anterior, de inmediato recordamos un programa de “Redes” de Eduard Punset  titulado “La pendiente resbaladiza de la maldad” no que entrevistaba a Philip Zimbardo, psicólogo da Universidade de Stanford, e que nos facía reflexionar sobre o que seríamos quen de facer en situacións extremas.

Tamén, e pensando no noso alumnado, lembramos que fai moitos años coñecemos ao filósofo francés Óscar Brenifier a máis a súa, daquela, recén publicada obra “¿Qué es el bien y el mal?”, no que cada capítulo se corresponde a unha pregunta filosófica que versa sobre a lei, a amabilidade, a obediencia, a liberdade, a xenerosidade ou a palabra.

Brenifier, fundador do  Instituto de Prácticas Filosóficas, trata de facernos entender que os nenos/as fanse preguntas de todo tipo, moitas veces importantes, preguntas ás que os adultos moitas veces respondermos sen nin sequera darlle oportunidade ás criaturas de pensar nelas; de tal xeito que cando lles propoñemos tales cuestións responden máis coa consecuencia, “Podemos roubar? Non, non podemos roubar porque nos levan ao cárcere.”

Para facelos pensar un pouco: debes facer sempre o que queiras?, debes axudar sempre aos demais?, debes dicilo todo?, debes dicir sempre a verdade?, debes ser sempre amable cos demais?…

Complétase a colección de Superpreguntas publicada en Edebé, con outros títulos “¿Qué soy yo?”, “¿Qué es la vida?”, “¿Qué es el saber?”, “¿Qué es la felicidad?”.

Grandes preguntas para facer malabarismos coas ideas.

Pensamento coidadoso

No programa 669 de Preescolar na Casa TV,   entrevistaron a Carmen Loureiro, mestra e psicóloga, integrante do grupo Filosofía para Nenos de Pontevedra. (a partir do minuto 10)

Falou do recentemente presentado “Proxecto Miroscopio” e da necesidade de fomentar o pensamento coidadoso desde a máis tenra infancia, algo que levan facendo hai bastantes anos, desde que coñeceron os traballos e publicacións do maestro Matthew Lipman, finado o pasado mes de decembro, e a quen Cuadernos de Pedagogía nº 449 lle dedica un artigo asinado por Irene de Puig, no que se analiza a súa achega ao mundo educativo.

Finalmente, Carmen falou do que é de educar para vivir, de educar para a vida, para vivila de forma consciente e plena. E coma sempre, foi un pracer escoitala.

Crearmundos

Crearmundos é unha revista que existe desde 2003 en formato dixital. Acaban de publicar o seu número 8 dedicado a conmemorar os dez anos do Proxecto NORIA. Está distribuída nas seguintes sección:

-Mundos dialogados, con entrevistas e diálogos coas creadoras do Proxecto NORIA, Irene de Puig e Angélica Sátiro; cos creadores do Proxecto Filosofía para Niños, Matthew Lipman e Ann Sharp; ademais de nomes importantes na práctica filosófica con nenos en España e no mundo: Félix García Moriyón, Tomás Alonso Miranda e David Kennedy.

-Mundos reflexionados, artigos sobre os valores do diálogo, a pedagoxía NORIA, a súa ética estética e a formación do profesorado.

-Mundos compartidos, experiencias de distintos lugares do mundo.

-Mundos inspirados, textos poéticos de nenos/as e dos formadores do proxecto NORIA.

-Mundos creados, con información sobre proxectos, publicacións e cursos.

Desde aquí pódese acceder aos números anteriores.

Filosofía para nenos/as

Dado que hoxe é o Día Mundial da Filosofía, imos facer referencia á proposta educativa “Filosofía para niños” FpN, creada en 1969 por Matthew Lipman e que se aplica na actualidade en moitos países, non coa finalidade de converter aos nenos en filósofos profesionais, senón coa de desenvolver e manter viva neles unha actitude crítica, creativa e coidadosa (caring thinking).

Lipman dicía “Se queredes adultos que pensen por si mesmos, debemos educar aos nenos para que pensen por si mesmos”, por iso FpN presta especial atención a unha secuencia de elementos lóxica, de maneira que se desenvolva de maneira acumulativa e traballe de forma espiralada.

Aquí en Galicia os programas de Filosofía para nenos e similares foron dados a coñecer nas actividades de formación por distintos grupos:

–GRUPO IREF, creadoras do material Filosofía 3/18. No seu web atopamos recursos on line, a súa proposta estética, recursos para traballar co cine, coa pintura, coa música, recollendo en cada apartado suxestións de obras para traballar e actividades para desenvolver o pensamento crítico e creativo. Contan cun apartado denominado Ecodiálogo para provocar a conversa, a reflexión sobre a terra, o aire, a auga e o lume, con músicas, sons, pinturas e textos dirixidos a educación primaria e secundaria, moitos deles adaptables a infantil.

Atópase tamén o PROXECTO NORIA, que leva o nome desa atración infantil porque é circular ao tempo que pracenteiro, co obxectivo de que os nenos/as aprendan a pensar e a actuar considerando distintas perspectivas.

O Grupo IREF está integrado por formadoras tan coñecidas como Angélica Sátiro, Maite Sbert ou Irene de Puig

–Centro de Filosofía para Niños. O Programa FpN está pensado para fomentar un desenvolvemento completo da educación do alumnado, comezando entre os 4-5 anos e chegando ata os 16. O plan de estudos de FpN contén un amplo abano de cuestionarios e de discusións, e celebran periodicamente cursos de formación do profesorado nos que adquirir as directrices básicas e tecnicas fundamentais para unha correcta aplicación do mesmo (esta é unha esixencia de Lipman, pois cre que só así se pode garantir a calidade filosóficas das ensinanzas).

No seu web recompilan artigos, experiencias, entrevistas, quedatiempos, etc. Integran este centro Félix García Moriyón e Juan Carlos Lago Bornstein.

-Asociación Filosofía para nenos de Galicia. Deste grupo temos falado recentemente con motivo da presentación do seu Proxecto Miroscopio. Está integrada por moitas e moitos dos habituais na formación do profesorado que tanto fixeron por dar a coñecer FpN e como desenvolver habilidades cognitivas co alumnado. Entre eles Jesús Merino e Carmen Loureiro.

Proxecto Miroscopio

O pasado mércores, os nosos amigos e amigas da Asociación de Filosofía para nenos e nenas de Galicia, convidáronnos á presentación do seu arelado “Proxecto Miroscopio” no Auditorio de Vilagarcía. Unha proposta chea de sentido común, de profesionalidade, de coñecemento, do bo facer e honestidade que caracteriza a este colectivo desde os seus inicios. Reproducimos textualmente a reseña que  fan do proxecto:

“Unha proposta que nos convida a escoitar e a mirar doutro xeito, que nos convida a… “miroscopiar”, que é mirar escoitando, que é mirar observando, que é mirar cara dentro e darlle voltas á mirada, que é mirar preguntado, que mirar pedindo explicacións, que é un mirar coidadoso e agarimoso…, que é, en definitiva, o que fan todos os nenos do mundo aínda que non o saiban.”

O proxecto consta de música, material para familias e profesionais da educación e cinco contos para lectores a partir de cinco anos: Lara, María, Antón, Óscar e Salvatore, cinco contos, cinco nenos e nenas que viven no “paracosmos” de Faxilde, que se fan preguntas, que teñen preocupacións, problemas e inquedanzas comúns a todos os demais nenos.

“Unha proposta global de sentido, con ideas clave empaquetadas en envoltorios:

-Sorprendentes…, para espertar a ATENCIÓN

-Misteriosos, suxestivos, problemáticos e retadores… para provocar ATRACCIÓN, CURIOSIDADE E ASOMBRO

-Divertidos e emocionantes… para producir PRACER

-Cheos de sentido e útiles para vivir… para ser xulgados como VALIOSOS

Activadores dos sistemas simpático e parasimpático para encherse de ENERXÍA e para recuperar a CALMA

Harmonizando SENSACIÓNS, EMOCIÓNS E PENSAMENTOS en comunidade de diálogo e acción.”

Un proxecto de familia, os protagonistas dos contos son nenos e nenas reais, achegados aos autores do proxecto e á ilustradora, María Corleone –quen fixo un extraordinario, orixinal e creativo traballo de representar o inesquecible mundo de Faxilde.

Recomendamos entrar no Blog de Jesús Merino –un dos autores, xunto con Carmen Loureiro, entre outras-, á espera de que estea activa a web http://www.miroscopio.everest.es . Nas fotografías, as ilustracións e elementos compositivos das mesmas, exposto no Auditorio de Vilagarcía. A continuación, esta fermosa exposición viaxará á Illa de Arousa, e a partir de aí desexámoslle unha longa andaina, por centros educativos e por actividades de formación do profesorado; ben paga a pena!